Nieuws

Koninklijke onderscheiding uitgereikt aan Jan Andries van Franeker

Published on
14 oktober 2022

30 september heeft het afscheidssymposium voor Jan Andries van Franeker plaatsgevonden. Alle vijf promovendi die hij tijdens zijn carrière heeft begeleid hielden een kort verhaal over hun werkzaamheden met Van Franeker. Zelf stond hij tijdens zijn eigen praatje stil bij de vele wetenschappelijke en maatschappelijke hoogtepunten van zijn carrière. Als dank en waardering voor zijn werk reikte de burgemeester van Texel een koninklijke onderscheiding uit: Van Franeker werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Van Franeker was sinds 1986 als marien bioloog in dienst van Wageningen Marine Research - en voorgaande instituten - en is in 2020 met pensioen gegaan. Eerst lag zijn focus op het Antarctische voedselweb, maar toen hij ook in de afgelegen gebieden op de Noord- en Zuidpool plastic in zeevogels tegenkwam begon hij ook in de Noordzee naar plastic in stormvogels te zoeken. Beide onderzoekslijnen heeft hij tot zijn pension aan weten te houden.

Bemonsteringen onder het zee-ijs

Op de Zuidpool vonden hij en andere wetenschappers meer zeezoogdieren en zeevogels dan volgens de berekeningen van aanwezig voedsel mogelijk zou zijn. De berekeningen van voedsel (voornamelijk krill) waren gebaseerd op visserijgegevens uit open water. Of en hoeveel leven onder het zee-ijs zou zitten was lange tijd onbekend. Van Franeker en collega’s ontwikkelden daarom de Surface and Under-Ice Trawl (SUIT) waarmee het water onder het zee-ijs bemonsterd kon worden.

Stormvogelmaag als graadmeter plasticvervuiling

In de Noordzee kwam van Franeker veel plastic in stormvogelmagen tegen. Mede door zijn volhoudende inzet wordt sinds 2002 tot op de dag van vandaag de stormvogel als graadmeter gebruikt voor de plasticvervuiling in de Noordzee. Hij bouwde een netwerk van veel collega’s en vrijwilligers rond de Noordzee op, waardoor tot nu toe alle betrokken landen op een gestandaardiseerde manier bijdragen aan gegevens over plasticvervuiling in stormvogels.

Na de uitreiking ontvangt Van Franeker felicitaties van zijn aanwezige familie. Op de foto zijn broer Pieter van Franeker, zijn vrouw Yvonne Hermes, en zijn zoon Hans van Franeker en schoondochter Suzanne Lecluijze (Foto: Ingmar de Boer)
Na de uitreiking ontvangt Van Franeker felicitaties van zijn aanwezige familie. Op de foto zijn broer Pieter van Franeker, zijn vrouw Yvonne Hermes, en zijn zoon Hans van Franeker en schoondochter Suzanne Lecluijze (Foto: Ingmar de Boer)

Geduld en veel tijd voor promovendi

De vijf promovendi benadrukten de belangrijke rol die Jan van Franeker tijdens hun promotie, maar ook daarna in hun leven speelde. Zij genoten, en genieten, van zijn geduldige karakter en de hoeveelheid tijd die hij voor zijn leerlingen neemt. Vaak combineert hij het werk met gezelligheid, bijvoorbeeld plastic sorteren voor een lekkere maaltijd of een verdiende borrel na een lange werkdag. Zijn leerlingen benadrukten tijdens hun praatjes zijn kritische blik op eigenlijk alles, en vertelden vele anekdotes uit hun gezamenlijke tijd op een onderzoeksschip, in een lab of een onderzoeksstation.

Verrast met een koninklijke onderscheiding

Tot Van Franeker’s verrassing nam de burgemeester van Texel, Michiel Uitdehaag, het woord en verkondigde de benoeming van Jan van Franeker tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Deze koninklijke onderscheiding is een van de oudste en hoogste Nederlandse Civiele Orden, en wordt verleent aan mensen die op buitengewone manier hebben bijgedragen aan wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Van Franeker deed veel werk voor de bescherming van de natuur rond Antarctica, en leverde een zeer belangrijke bijdrage aan de maatschappelijke en politieke bewustwording van de - effecten van - plasticvervuiling in zeeën en oceanen. Daarnaast is hij medeoprichter van de Nederlandse Zeevogelgroep.

De burgemeester van Texel, Michiel Uitdehaag, benoemt Jan Andries van Franeker tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (door Ingmar de Boer)
De burgemeester van Texel, Michiel Uitdehaag, benoemt Jan Andries van Franeker tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (door Ingmar de Boer)