Nieuws

Miljoenen Nederlanders doen vrijwilligerswerk in groen en natuur

article_published_on_label
22 januari 2025

Een derde van alle volwassen Nederlanders doet (weleens) vrijwilligerswerk op het gebied van natuur en groen. Het gaat dan bijvoorbeeld om afval opruimen, het aanleggen van openbaar groen of het meedoen aan natuurtellingen. Dit blijkt uit de resultaten van een grote, enquête onder groene vrijwilligers die werd uitgezet door onderzoekers van Wageningen University & Research.

Grootste kwantitatieve representatieve vrijwilligersstudie natuur en groen

Nog niet eerder werd in Nederland een dergelijk groot kwantitatief, representatief onderzoek uitgevoerd onder vrijwilligers die zich inzetten voor natuur en groen. Door middel van gerichte vragen kon in het onderzoek onderscheid gemaakt worden in mensen die individueel actief zijn (22%), mensen die actief zijn bij een professionele organisatie (4%), mensen die actief zijn bij een niet-professioneel buurtinitiatief, politiek initiatief of burgerinitiatief (8%) en mensen die niet actief zijn als vrijwilliger op het gebied van natuur en groen (66%). 34% van de respondenten is afgelopen jaar dus vrijwillig actief geweest op het gebied van natuur en groen. Dit komt overeen met zo’n 5 miljoen volwassen Nederlanders.

Meest voorkomende activiteiten en motivatie

De meest voorkomende activiteit die vrijwilligers verrichten is het opruimen van afval in natuur en groen (75%). Ook deelname aan natuurtellingen (27%) en aanleg/onderhoud van openbaar groen (25%) scoren vrij hoog. Iets meer dan de helft van de vrijwilligers besteedt maximaal 2 uur per maand aan de vrijwillige activiteiten, maar voor de initiatief-vrijwilligers en met name de organisatie-vrijwilligers ligt dit gemiddeld een stuk hoger. De drijfveren om vrijwilligerswerk te doen zijn niet puur ecologisch van aard. Ook graag buiten zijn, het leuk vinden en iets voor de buurt willen doen worden veel genoemd als motivatie. Niet-vrijwilligers zijn vooral niet actief door tijdgebrek, vanwege de eigen gezondheid of omdat men er geen zin in heeft. Een deel van deze groep is wel of misschien geïnteresseerd in toekomstige activiteiten.

Effecten en betekenis van vrijwilligerswerk

De vrijwilligers bij initiatieven en organisaties is gevraagd een inschatting te maken van de effecten die door deze initiatieven en organisaties worden behaald. Zij blijken vooral effecten te verwachten op sociaal en ecologisch vlak. Economische effecten (o.a. werkgelegenheid en vestigingsklimaat) scoren over het algemeen laag. De organisatie-vrijwilliger schat de effecten wat groter in dan de initiatief-vrijwilliger. Qua ecologische effecten scoren het vergroenen van stad of dorp en het verbeteren van de leefomgeving voor planten en dieren in algemene zin hoog. De bijdrage van groen vrijwilligersschap aan sociale contacten tussen mensen springt eruit als sociaal effect, maar ook recreatie en ontspanning en het bevorderen van duurzaam of natuurvriendelijk gedrag scoren hoog. De initiatief-vrijwilliger waardeert qua ecologische effecten vooral de bijdrage aan vergroening van de leefomgeving hoog.

Methodiek met selectievragen

De data in dit onderzoek zijn verzameld via een onlinevragenlijst onder een representatieve groep van de Nederlandse volwassen bevolking van 18 jaar en ouder. Om de groene vrijwilligers in kaart te brengen is een methodiek met selectievragen toegepast, waarbij de eerste vraag was of mensen wel of niet vrijwillig actief zijn in een aantal activiteiten ten behoeve van natuur en groen. Door daarna aan de actieve vrijwilligers te vragen of ze dat individueel, in groepsverband bij een professionele organisatie of in groepsverband bij een niet-professioneel initiatief doen, konden verschillende groepen vrijwilligers worden onderscheiden. In totaal hebben 10.779 mensen de enquête ingevuld.

Belang van het onderzoek

Burgerbetrokkenheid bij de natuur staat zowel nationaal als internationaal in de belangstelling. Een grotere betrokkenheid kan bijdragen aan de totstandkoming van een natuurinclusieve samenleving. Beleidsmakers willen daarom graag inzicht krijgen in de manieren waarop burgers bij de natuur betrokken zijn, welke activiteiten zij ontplooien en wat hun drijfveren daarbij zijn. Tot nu toe ontbraken representatieve data over groene vrijwilligers in Nederland. Met deze representatieve enquête onder groene vrijwilligers zijn kennisleemtes opgevuld over onder andere de wijze waarop groene vrijwilligers zich organiseren en de effecten die zij met hun activiteiten denken te bereiken.
De onderzoekers spreken de wens uit om dit onderzoek periodiek te herhalen en zo ontwikkelingen in groen vrijwilligersschap te kunnen monitoren.