Nieuws
Rutgerd Boelens en Joris Sprakel ontvangen omvangrijke ERC-beurs
De Wageningse onderzoekers Rutgerd Boelens en Joris Sprakel ontvangen ieder een omvangrijke beurs van de European Research Council voor hun baanbrekende onderzoekplannen. De beide onderzoekers besteden met hun collega’s de middelen van bijna twee miljoen euro ieder voor deze ERC Consolidator grants aan hun project: de omgang met rivieren en een opvallende chemische binding.
Rutgerd Boelens van de leerstoelgroep Water Resources Management richt zich met zijn onderzoeksvoorstel ‘Riverhood’ op rivier- en waterbeheer in Europa en Latijns-Amerika. De hoogleraar zoomt in op tot voor kort bijna ongemerkte, van onder op ontplooide initiatieven, waarvan de deelnemers rivieren niet zien als een bak stromend water, maar als een levend geheel waarin natuur en mens ecologisch en sociaal-economisch diep verweven zijn.
Joris Sprakel’s project betreft onderzoek naar merkwaardig sterke chemische bindingen: catch bonds. De hoogleraar bij de groep Physical Chemistry & Soft Matter duikt in de geheimen van deze binding die begin deze eeuw in de natuur werd ontdekt. De binding wordt sterker naarmate de belasting toeneemt. De uitdaging bestaat eruit deze verbluffende chemische prestatie te begrijpen, en uiteindelijk in het de reageerbuis na te maken.
Joris Sprakel: onderzoek naar binding die chemische wereld op zijn kop zet
Het belangrijkste gereedschap van elke chemicus is de chemische binding. Ongeveer 15 jaar geleden werd in de natuur een chemische binding ontdekt die exact het tegenovergestelde doet van de bindingen die chemici maken in het lab. Die binding wordt namelijk sterker hoe meer deze wordt belast. De onderzoeksgroep van Joris Sprakel behorend bij Physical Chemistry & Soft Matter heeft voor onderzoek naar deze binding een EU-financiering van maar liefst bijna 2 miljoen euro binnengehaald. Dit via de meest recente Consolidator Grant-wedstrijd van de European Research Council (ERC).
Sprakel is verheugd over de toekenning: “Ik wil begrijpen hoe het kan dat deze natuurlijke bindingen totaal anders werken dan alles wat we zelf kunnen maken. Deze catch bonds lijken een uitzondering, maar worden juist heel veel door de natuur gebruikt. Ik wil met dit onderzoek nog een stap verdergaan en proberen dit daadwerkelijk in het lab na te doen.”
Schreeuwt erom begrepen te worden
Sprakel denkt dat we nog verassend weinig weten over hoe deze bindingen werken en waarom ze zo veelvuldig worden gebruikt in de natuur. “Voor iets dat zo fundamenteel is voor ons gehele vakgebied, vind ik dat opmerkelijk. De ontdekking van een binding die onze bestaande kennis op zijn kop zet, schreeuwt erom bestudeerd en begrepen te worden.”
Uitdaging in de chemie
Het heeft mogelijk ook praktische implicaties geeft hij aan. “Een grote uitdaging in de chemie is bepaalde mechanische eigenschappen van natuurlijke materialen zo goed na te bootsen dat men in het lab cellen kan opkweken tot functionele weefsels of organen, zonder dat deze cellen doorhebben dat ze in een petrischaal zitten in plaats van in een levend wezen. Recente inzichten laten zien dat deze unieke bindingen, de catch bonds, in de natuur een belangrijke rol bij dit proces van weefselvorming kunnen spelen.”
We willen straks onze synthetische catch bonds inzetten in een samenwerking met weefselkweekexperts
Hij vervolgt: “Als we deze catch bonds niet begrijpen of na kunnen maken, dan kunnen we hun functie ook niet gebruiken om weefselkweek te verbeteren. Mijn hoop is, dat we in dit project leren wat catch bonds doen in dit proces en we ze na kunnen maken. Zo kunnen we aan het eind van het project onze synthetische catch bonds inzetten in een samenwerking met weefselkweekexperts, om te zien of deze ontwikkeling dat vakgebied vooruit kan helpen.”
Hij nuanceert dat dit wel echt een stip ver op de horizon is. “Ik wil vooral graag onze fundamentele kennis wat betreft de stabiliteit van chemische bindingen vooruitbrengen.”
Over de ERC-grants
De European Research Council, opgericht door de Europese Unie in 2007, is de eerste Europese financieringsorganisatie voor excellent grensverleggend onderzoek. Elk jaar selecteert en financiert het de allerbeste, creatieve onderzoekers van elke nationaliteit en leeftijd om projecten uit te voeren in Europa. Het biedt vier kernsubsidieregelingen: start-, consolidator-, geavanceerde en synergie-subsidies. Met zijn aanvullende Proof of Concept-subsidieregeling helpt de ERC begunstigden om de kloof te overbruggen tussen het baanbrekende onderzoek van de begunstigden en de vroege fasen van de commercialisering ervan.
Contactpersoon
Rutgerd Boelens: levende rivieren met sociaal-ecologische rechtvaardigheid
Rivieren staan onder druk. Rutgerd Boelens gaat met een ERC consolidator grant de veelzijdige manieren onderzoeken waarop waterrechten van rivieren in de wereld, maar met name in Latijns-Amerika verdeeld worden, hoe culturen en rivieren wederzijds vervlochten zijn, en welke redenen allerlei partijen aanvoeren om het recht op water te verdedigen of te claimen.
Beheersmaatregelen om het gemak van de mens te dienen zorgen ervoor dat riviersystemen over de hele wereld verder onder druk komen te staan.
De hoogleraar concentreert zich daarbij op een nieuwe, zeer diverse beweging die zich hard maakt voor de ‘levende rivier’ en ‘sociaal-ecologische rechtvaardigheid’. Want ondanks het fundamentele belang van rivieren voor het sociale en natuurlijke welzijn, zorgen vervuiling en megadammen en andere beheersmaatregelen om het gemak van de mens te dienen ervoor dat riviersystemen over de hele wereld verder onder druk komen te staan.
Coproductie tussen mens en natuur
De nieuwe beweging, waarop de persoonlijk hoogleraar bij de groep Water Resources Management zich concentreert wordt wel aangeduid met de term new water justice movements (NWJMs). Deze groeperingen zijn tot nu toe vrijwel onopgemerkt gebleven voor beleidsmakers, overheden en ook voor onderzoekers. En dat is een tekortkoming vindt prof. Boelens: “Wetenschap en beleid missen zienswijzen en begrippen om met rivieren om te gaan als arena's van coproductie tussen mens en natuur. En dat terwijl deze groeperingen veelal de sleutel in handen hebben om rechtvaardig en met inachtneming van de natuurwaarden van rivieren, het water te beheren”.
Dat rivierwater nu voor een groot deel beheerd en in handen is van machtige ‘hydrocratieën’, waarin bureaucratische organisaties, expertinstituten en kapitaalkrachtige marktactoren samen het beleid bepalen, ondergraaft innovatief, duurzaam en rechtvaardig waterbeleid. “De tot voor kort veel geprezen ‘Gouden Driehoek’ (van overheid, markt en kennisinstituten) in het waterbeheer bleek vooral uit te blinken in blindheid voor de creatieve capaciteit van gewortelde maatschappelijke bewegingen”, voegt prof. Boelens toe.
Nieuw analytisch raamwerk
De NWJMs gebruiken alternatieve uitgangspunten en praktijken om de gevestigde orde uit te dagen. Daarmee willen zij ‘sociale en ecologische rechtvaardigheid’ bevorderen. Ze vertalen globale begrippen naar lokale begrippen en vice versa. Ze organiseren nieuwe, fascinerende strategieën, variërend van rivierherstel-klinieken, het verwijderen van dammen, sociaal-ecologische stroomprojecten tot het mobiliseren van een nieuwe watercultuur en rechten van de natuur. Europese NWJM's leren samen met bondgenoten in Ecuador en Colombia: voorloperlanden waar rivieren legaal-politieke actoren maar tevens beladen thema’s zijn. “NWJM's hebben een enorm potentieel om bij te dragen aan een radicaal nieuw, rechtvaardig en op de natuur geworteld waterbeheer,” concludeert Rutgerd Boelens.
In zijn project Riverhood ontwikkelt Boelens met WUR-collega’s Jeroen Vos en Lena Hommes, en een Europees-Latijns-Amerikaans transdisciplinair netwerk, een nieuw analytisch raamwerk om de NWJMs te bestuderen. Vier promotieonderzoeken nemen acht cases in Ecuador, Colombia, Spanje en Nederland onder de loep, en verbinden deze door academische vergelijking en maatschappelijke interactie, om zo meer inzicht te krijgen in de waterwerelden en om kennis, co-creatie en democratisering te bevorderen.
- Lees meer: Riverhood-project