Van afvalscheiding tot lager energieverbruik in laboratoria: wat kan er duurzamer op Wageningen Campus?

Daarnaast worden labplastics op dit moment niet gerecycled, net als labhandschoenen en coolpacks. Hoe dit alles inzichtelijk is gemaakt? Daarover vertelden Focco Ottens van PreZero en Rachel Looijenga van Witteveen+Bos. Het afgelopen jaar hebben zij onderzoek verricht naar de afvalstromen van de WUR-gebouwen op Wageningen Campus. Samen met WUR werken ze aan het Material Flow Management project. Het doel van het project is om in 2030 de helft minder (niet-organische) grondstoffen te gebruiken in vergelijking met 2019. “Daarbij is de R-strategie een goed hulpmiddel om doelen te halen”, zegt Rachel, “refuse is beter dan reduce, en reuse beter dan recycle”.

De (t)issues

Wat betreft de toilet tissues hebben Witteveen+Bos en PreZero aanvullend onderzoek gedaan: hoe kan deze afvalstroom verminderd worden? Het advies: elektrische handdrogers. “We hebben daarvoor de hoeveelheid afval en de milieu-impact van een elektrische handdroger, een handdoekrol en het huidige systeem van losse doekjes met elkaar vergeleken. De handdoekrol levert veel minder afval op, maar moet gewassen worden op hoge temperatuur. Het energieverbruik van de elektrische handdroger weegt dan op tegen het relatief hoge energieverbruik voor het wassen van de handdoekrol,” legt Rachel uit. Vanuit de zaal wordt recycling van de huidige tissues geopperd, of te kiezen voor composteerbare varianten.

De komende tien jaar gaan de partijen verder met de verzameling van data over afval van WUR gebouwen op de campus en de visualisatie ervan met als doel het grondstoffengebruik te verminderen. “Door veel en goede data willen we toekomstscenario’s gaan inschatten. Om dit te kunnen hebben we het MFM-datamodel ontwikkeld. We roepen iedereen op om zich bij ons te melden met ideeën, bijvoorbeeld over het verminderen van lab plastics.”

Het verbruik van een zuurkast

Wouter van Leeuwen, energiecoördinator bij WUR, vervolgt de discussie met een uitleg over het energieverbruik in laboratoria: “Ook over het energieverbruik zijn cijfers bekend. Er is in 2022 5.800.000 m3 gas en 56.200.000 kWh stroom verbruikt in de WUR-gebouwen op Wageningen Campus. Dat staat samen gelijk aan 17.700 keer de wereld rond rijden of 1,9 miljoen volgeladen Tesla-auto’s (van model 3)”.

Wouter vervolgt: “Grote componenten in het energieverbruik zijn koeling en ventilatie, verwarming en procesenergie.” Het Helix-gebouw wordt als casus genomen. Hier vindt 4 procent van het totale energieverbruik van WUR plaats. 35 procent van het vloeroppervlak (laboratoria) verbruikt 83 procent van de energie. Het grootste gedeelte hiervan, 42 procent, is de categorie ‘Anders’, waar apparaten en computers onder vallen. Daarna komt ventilatie met 25 procent.

Van Leeuwen benadrukt het forse verbruik van lab-apparatuur: “een droogoven kost bijvoorbeeld 20.000 kWh per jaar, dat staat gelijk aan het verbruik van acht huishoudens per jaar. Het verbruik van een zuurkast kan nog verder oplopen, tot wel 72.000 kWh. Dat heeft alles te maken met het wel of niet sluiten van de kap, dat moet je dus echt doen.”

Wat kunnen we zelf doen?

Van Leeuwen geeft aan; “sinds 2005 is er 60% energiereductie bereikt. Gebouwen zijn verbeterd, de verwarming is lager gezet en er is zonne-energie opgewekt op de daken van WUR-gebouwen in Wageningen en elders in het land. Ongeveer 10 procent van alle verbruikte energie wordt nu opgewekt met zonne-energie.” Hoe kan dat meer worden? Een zonnepark wordt genoemd vanuit het publiek. “De daken van de WUR gebouwen op Wageningen Campus waar nu nog geen panelen op liggen, zijn over het algemeen minder geschikt”, reageert Van Leeuwen, omdat de panelen te zwaar zijn voor het dak of omdat er al andere apparatuur op het dak staat. Door bewust om te gaan met de grootste energieverbruikers koeling en ventilatie, verwarming en procesenergie kan nog meer winst behaald worden. Wouter sluit af met diverse tips, zoals niet voor de stand-by modus gaan, maar apparaten echt uitzetten.

LEAF verbetert de duurzaamheid en efficiëntie in de labs

Zoals vermeld neemt labapparatuur een aanzienlijk aandeel in het energieverbruik in beslag. Daarnaast zijn er met labwerkzaamheden ook veel materialen gemoeid. Joke Luttik, sustainability expert WUR, is dan ook erg enthousiast over de mogelijkheden en inzichten die het LEAF programma biedt voor laboratoria. LEAF staat voor Laboratory Efficiency Assessment Framework. Het programma bij WUR zit nog in de opstartfase, maar collega’s zijn nu al enthousiast. “We kijken heel praktisch hoe we duurzaamheid kunnen stimuleren, vooral in laboratoria. We richten ons op minder materiaal- en energiegebruik. Het werken in een lab is natuurlijk belangrijk, maar we moeten ook denken aan de milieu-impact. We merken dat er zorgen leven, er komt regelmatig iemand op me af die vindt dat er ‘zoveel plastic wordt gebruikt’ in een lab.”

LEAF heeft een online hulpmiddel gepubliceerd dat de gebruiker leidt naar duurzame acties, en een toolkit met handleidingen. Er is ook een rekentool om de voetafdruk van een lab te berekenen en voortgang bij te houden. Daarnaast worden er workshops gegeven. “Het is belangrijk om te weten wie wat doet om een lab te verduurzamen en daarin samen te werken.” Interesse om mee te doen of wil je meer weten over de mogelijkheden, laat het ons weten!

Synergie @ Campus Connect

Tijdens de afsluitende borrel wordt er al snel een belangrijke connectie gelegd tussen Focco Ottens van PreZero en LEAF. “Als je een certificaat wilt behalen bij LEAF dan moet je onder andere aan afvalrecycling en of afvalreductie doen”, vertelt Ottens. “Zo kwamen beide presentaties samen tot een gedeeld doel waar we elkaar kunnen helpen.”

Nieuwe aanknopingspunten

Een aanwezige WUR-medewerker is wat minder te spreken over de snelheid van de verduurzaming. “Je zou toch verwachten dat Wageningen voorop loopt als universiteit. We zijn nog steeds bij afvalscheiding. Daar had ik toch wel meer van verwacht. Maar het is echt goed dat op dit event de balans wordt opgemaakt, en dat iedereen er over hoort. Dat zorgt weer voor nieuwe aanknopingspunten.”