Nieuws

Zeeschildpadden in een landschap van angst

Published on
22 december 2022

Veel zeeschildpadden brengen hun hele volwassen leven door in een omgeving zonder natuurlijke vijanden. Dat komt door overbevissing op hun belangrijkste vijand, de tijgerhaai. Hierdoor is nauwelijks bekend wat de impact van haaien is op het graasgedrag van schildpadden. Wageningse onderzoekers hebben ontdekt hoe het graasgedrag van schildpadden verandert als zij zich veilig voelen, waardoor het zeegras waarvan ze eten overbegraasd kan raken.

Het ‘angstlandschap’ is een bekend concept op land, waarbij bijvoorbeeld de aanwezigheid van wolven invloed heeft op risicomijdend gedrag van herten. Dat kan leiden tot verschillen in de hoeveelheid planten en diversiteit, en het kan overbegrazing tegengaan. In een mariene omgeving is het moelijker om zo’n angstlandschap vast te stellen en in kaart te brengen. Grote zeedieren in de oceaan hebben namelijk een hoge mobiliteit, en er is nog onvoldoende kennis over signalen tussen jager en prooi. Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben samen met Florida International University en het Centre for Ocean Research and Education een artikel gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Ecology. Dit artikel beschrijft veldonderzoek in de Bahama’s dat laat zien hoe zeeschildpadden een waakzame graasstrategie hadden, en hoe ze zich wijd verspreidden over de dichtbegroeide velden met zeegras. Dit kwam waarschijnlijk door de vele jagers (grote haaien) in het gebied, die invloed hadden op de bewegingen en het gedrag van de schildpadden.

Schildpadden vormen het onderwaterlandschap

“We bevestigden deze hypothese door kleine kooitjes neer te zetten in de zeegrasvelden, de habitat van de schildpadden. We zagen dat de dieren snel verhuisden naar de omgeving met meer schuilmogelijkheden,” zegt Fee Smulders, promovendus bij Wageningen University en eerste onderzoeker van de studie. “Daardoor verzamelden ze zich op één plek. Ze ontwikkelden een intensieve graasstrategie, met als gevolg dat er stukken zeegras overbegraasd raakten. Onze resultaten laten zien dat schildpadden hun foerageergebieden uitzoeken op basis van de complexiteit van de habitat, en dat ze daarmee dus het onderwaterlandschap vormgeven. Bovendien laten de resultaten zien dat de impact van schildpadden op zeegras veel groter is als ze zich veilig voelen, dan als ze zich onveilig voelen,” aldus Smulders.

Grazende zeeschildpadden. Foto: Fee Smulders
Grazende zeeschildpadden. Foto: Fee Smulders

Er is vervolgonderzoek nodig naar zowel de jachtstrategie van haaien als de risicoperceptie van schildpadden om dit gedrag beter te begrijpen. Het huidige onderzoek laat echter al zien dat haaien een positieve invloed hebben op de veerkracht van het zeegras, door het effect van angst. Zeegras is erg belangrijk voor de mens omdat het een leefomgeving biedt aan vele vissoorten en andere soorten met commerciële waarde. Ook kan zeegras bijdragen aan het verminderen van klimaatverandering. Het beschermt onze kusten door de golfslag te verminderen, en het kan erg efficiënt CO2 opnemen in de zeebodem. Dat gebeurt met een hogere snelheid dan in tropische regenwouden.

Bescherm niet alleen prooidieren, maar ook leefomgeving én roofdieren

De onderzoekers denken dat meer dan één component van de zeegras-habitat beschermd moet worden om deze waardevolle ecosystemen te behouden. “Als we alleen de zeeschildpadden beschermen en niet de haaien, gaat het zeegras op termijn wellicht verloren, en daarmee ook de belangrijkste voedingsbron voor de zeeschildpadden,” zegt Marjolijn Christianen, senior-auteur en universitair hoofddocent bij Wageningen University. “Om ervoor te zorgen dat er in de toekomst voldoende voedsel is voor de zeeschildpadden, en dat de waardevolle zeegras-habitat blijft bestaan, moeten we niet alleen het zeegras en de schildpadden beschermen, maar ook hun vijand, de tijgerhaai. Dat zorgt op de lange termijn voor een evenwichtiger ecosysteem.”