Zeoliet strooien op grasland verlaagt uitspoeling nitraat niet

Auteur: Jorg Tonjes

“In een eerdere demo van onderzoekcentrum B-WARE leek strooien van zeoliet de uitspoeling fors te verlagen. In ons onderzoek hebben we geprobeerd wetenschappelijk te ‘herhalen’ wat er in die demo mogelijk leek, maar we slaagden daar niet in”, zegt De Boer. Daarmee is volgens de onderzoeker vooral aangetoond dat bovengronds strooien op grasland niet werkt. Mengen door de grond zou mogelijk wel effectief zijn.

Zeoliet komt van nature niet voor in de Nederlandse bodems. Het is een tectosilicaat, dat gewonnen wordt in mijnen, bijvoorbeeld in Oost- en Midden-Europa. Juist op droge zandgronden speelt het probleem van nitraatuitspoeling, en deze gronden bevatten van nature ook weinig kleimineralen. De onderzoekers kozen er daarom voor om op grasland op droge zandgrond onder praktijkomstandigheden te testen of de zeoliet positief zou bijdragen aan verlaging van de nitraatgehaltes in grondwater.

Binding en slow release

“Het mechanisme achter het verlagen van de uitspoeling van nitraat door zeoliet is bekend”, stelt De Boer. “Het mineraal van vulkanische afkomst kan behoorlijk veel kationen binden, waaronder ammonium. Als de concentratie van ammonium in het bodemvocht daalt, laat de zeoliet geleidelijk het ammonium weer los, een soort slow-release, en kunnen planten het opnemen.” Door de binding en slow-release wordt er uiteindelijk minder nitraat gevormd en kan er ook minder nitraat uitspoelen. In de proef werd een specifieke soort zeoliet gebruikt, die erom bekend staat vooral ammonium goed vast te houden.

In de proef vergeleken de onderzoekers het effect van 400 kilogram zeoliet per hectare door het wel of niet toedienen bij bemesting met alleen kunstmest en bemesting, waarbij zoveel mogelijk kunstmest werd vervangen door drijfmest. De Boer: “We kozen voor bovengronds uitstrooien, omdat het om blijvend grasland ging en dat wilden we juist niet verstoren. Het is goed om te weten dat dit niet werkt. Het blijft de vraag of de toepassing van zeoliet IN de grond wel uitspoeling kan verminderen. Daarnaast zijn we ook benieuwd naar de werking op bouwland. Op bouwland is de nitraatuitspoeling namelijk gemiddeld hoger dan op grasland.”

Batterij

Onderzoek naar de toepassing van zeoliet IN de grond is een wens van beide onderzoekers. De Boer denkt dat het mineraal langdurig kan werken. “Je kunt zeoliet beschouwen als een batterij die je steeds opnieuw kunt opladen en gebruiken. Omdat grasland meerdere keren per jaar wordt bemest, kan zeoliet ook meerdere keren zijn werk doen.”

Drijfmest versus kunstmest

Een belangrijke bijvangst uit het onderzoek is dat de proef een verschil laat zien in uitspoeling bij toepassing van kunstmest en drijfmest. Het landbouwbeleid richt zich op minder toepassing van dierlijke mest, omdat dit meer nitraatuitspoeling zou veroorzaken. In het onderzoek bleek echter dat op grasland drijfmest minder uitspoeling van nitraat veroorzaakte dan kunstmest. Als boeren vanwege het beleid vaker moeten kiezen voor kunstmest in plaats van dierlijke mest, kan dat volgens De Boer wel eens uitmonden in meer uitspoeling van nitraat uit grasland op droogtegevoelige zandgrond in plaats van minder. En dan wordt het doel van het beleid (namelijk minder uitspoeling) niet bereikt. De resultaten van deze bijvangst werden eerder gepubliceerd in dit bericht.