15. Het leven op land
In het WUR-onderzoek over beheer van de aarde wordt gekeken op het niveau van de aarde en de bronnen daarvan voor de mensheid.
De nadruk van het onderzoek is tweeledig: enerzijds is het gericht op de impact van menselijk handelen op de waarde van het aarde-ecosysteem vanuit intrinsiek en utilitair standpunt, en anderzijds op de sturing van de te maken maatschappelijke keuzes over het beheer van land, water en zee om de veerkracht van onze planeet te behouden.
Wereldwijd komen wilde dieren op veel plekken in het nauw. Hun leefgebied slinkt door oprukkende menselijke bewoning, land- en mijnbouw en industrialisatie. Wageningse wetenschappers doen veldonderzoek naar oplossingen om mens en dier beter samen te leren leven. Ze stellen vast dat we meer natuur kunnen behouden wanneer we afscheid nemen van ongelimiteerde economische groei.
Leven met wilde natuur
“Binnen de internationale natuurbescherming zie je de laatste jaren een enorme golf aan stroperij, geweld en militarisering. Bijvoorbeeld in Afrikaanse natuurgebieden, maar ook in Brazilië worden mensen vermoord die de Amazone willen beschermen. Die ontwikkeling is heel deprimerend”, zegt Bram Büscher, hoogleraar Ontwikkelingssociologie. Momenteel is 17 procent van de aarde beschermd natuurgebied. Veel van deze parken én andere natuur staan echter onder druk door menselijke activiteiten en de gevolgen van klimaatverandering. Tegen de stroom van het slechte nieuws in, kreeg Bram Büscher in 2016 het idee om het thema natuurbehoud positief te benaderen. Samen met zijn collega Robert Fletcher ontwikkelde hij een bredere visie op natuurbehoud en schreef hij het boek The Conservation Revolution.
De mens kan de consequenties van zijn handelen niet overzien, benadrukt de hoogleraar. “We spelen met de balans van het leven. Het is tijd voor een diepe reflectie op natuurbehoud en op de wijze waarop politieke en economische systemen daaraan kunnen bijdragen.” Büscher en zijn collega’s werken met het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) aan toekomstscenario’s voor natuurbeheer in Nederland, waarin economische groei geen bepalende factor is.
Zijn visie op natuurbehoud kan zowel nationaal als internationaal op veel belangstelling rekenen bij natuurorganisaties, wetenschappers en overheden, merkt Büscher. “Mensen staan open voor een positief verhaal met ideeën hoe het wel kan. Bovendien is het een wetenschappelijke doorbraak. Het is voor het eerst dat we zo breed naar natuurbehoud kijken, in samenhang met de rol van natuur binnen economische ontwikkeling. We brengen veel dimensies bij elkaar.”
Technologie tegen stroperij
Dagelijks worden in Afrika neushoorns gedood omwille van hun kostbare hoorns. Hoorns van neushoorns gelden als statussymbool en traditioneel medicijn in Aziatische landen als China en Vietnam, en brengen meer op dan goud of cocaïne. Daardoor worden de neushoorns met uitsterven bedreigd. Er leven nu nog zo’n 25.000 witte en zwarte neushoorns in Afrika, waarvan 80 procent in Zuid-Afrika. Alleen al in Zuid-Afrika vallen dagelijks gemiddeld drie neushoorns ten prooi aan stropers. Wildparken zoals het Krugerpark proberen stropers te weren met drones en slimme hekken en zware inzet van het leger. Wageningse ecologen onderzoeken een nieuwe methode om neushoorns in Afrikaanse wildparken te beschermen.
Wageningse wetenschappers kregen het idee om zebra’s, impala’s en wildebeesten te voorzien van gps-zenders. De gedachte erachter was dat de onrust en plotselinge vluchtbewegingen van de altijd waakzame hoefdieren de aanwezigheid van stropers onthullen. De energiezuinige zenders zitten in halsbanden en registreren de bewegingen en locatie van de dieren. Bij verstoringen slaat het systeem dan alarm, zodat de parkwachters erop af kunnen. Dat is nu nog toekomstmuziek, maar de eerste onderzoeksresultaten zijn veelbelovend.