Project
Gebiedsgerichte aanpak en verdienmodellen primaire ondernemer
In het coalitieakkoord wordt ingezet op gebiedsaanpak met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG), gekoppeld aan een transitiefonds (25 mld euro). In bestuurlijke afspraken met provincies worden voorwaarden vastgelegd aan het vrijgeven van dit rijksbudget. Om gebiedsgericht werken succesvol te maken is het nodig dat de boeren die blijven, producten en diensten met maatschappelijk toegevoegde waarde duurzaam kunnen afzetten en daarmee een verdienvermogen hebben. De integrale gebiedsgerichte aanpak maakt het ook mogelijk om nieuwe verdienmodellen aan te boren. Omdat verschillende opgaven worden gecombineerd in het gebied, bijvoorbeeld maatregelen op landbouwbedrijfsniveau voor een opgave ook kunnen bijdragen aan een andere opgave, en zo kan een maatregel meer rendement voor de landbouwer opleveren . De integrale gebiedsaanpak biedt ook kansen om regionale omstandigheden zo aan te passen, dat verdienmodellen mogelijk worden. Hierdoor kunnen nieuwe verdienmodellen aantrekkelijk worden.
In dit voorstel wordt een tool opgeleverd die provincies kunnen gebruiken in hun gebiedsgerichte aanpak. In een analyse raamwerk worden nieuwe potentiële verdienmodellen benoemd en met de daaraan gekoppelde tool kan informatie over deze verdienmodellen worden ingebracht in het gebiedsproces. Met de resultaten van het project krijgt LNV inzicht in kansen die gebiedsgerichte aanpak gekoppeld aan verdienvermogen biedt, waardoor perspectieven voor blijvende boeren helder worden. Verdienmodellen in een gebiedsgerichte aanpak bestaan uit (combinaties van) activiteiten voor landbouwers waarmee ze bijdragen aan duurzame regionale ontwikkeling. Dit kan door bijvoorbeeld: regionale kringlopen te sluiten, regionale diensten aan te bieden of regionale producten te verkopen. Het kan dus gaan (in terminologie van MMIP D1) om: meervoudige (cross-over) waardencreatie (o.a. multifunctionele landbouw en payment for ecosystem services), vernieuwende organisatie- en samenwerkingsvormen, nieuwe bedrijfssystemen.
In het project worden bouwstenen voor verdienmodellen in gebiedsaanpak ontwikkeld, bestaande informatie over verschillende verdienmodellen wordt verwerkt in een raamwerk op basis van een theory of change (ToC) van het gebied. Met een bijbehorende tool kunnen de gegevens uit het raamwerk kunnen provincies en landbouwbedrijven zelf hun (gebieds)plannen toetsen op verdiencapaciteit van de regio of gebieden. Verder is nieuw dat de individuele verdienmodellen worden geaggregeerd naar gebiedsniveau om te checken of vraag en aanbod in evenwicht zijn in het gebied en is er aandacht voor synergie tussen maatregelen voor verschillende beleidsdoelen, die op gebiedsniveau samengebracht kunnen worden.
In de aanpak sluiten we aan op afgerond en lopend WEcR onderzoek naar verdienmodellen en recent WEcR onderzoek ( Reinhard et al., 2022) waarin de Theory of Change benadering is uitgewerkt voor brede welvaart benadering van PSN (Programma Stikstofreductie en Natuurherstel). De provincies zullen hierop voortborduren in hun gebiedsaanpak. Via de ToC worden neveneffecten van maatregelen transparant en synergie met andere (beleids)doelen in beeld gebracht. Ook dient het als startpunt voor verkenning van nieuwe verdienmodellen. De geïdentificeerde potentiële verdienmodellen op bedrijfsniveau worden gekoppeld aan deze ToC’s en kansen voor nieuwe verdienmodellen worden geïdentificeerd. Hiermee krijgen de provincies een tool/bouwstenen in handen voor een succesvolle gebiedsgerichte aanpak. Daarnaast bieden de resultaten van dit project handvatten voor LNV om de kansen te benutten die de gebiedsgericht aanpak biedt.