Naar een herstelde waterbalans

In dit project hebben we tot nu toe eerst, in afstemming met de belanghebbende partijen (LVVN, I&W), gewerkt aan een éénduidige definitie uit voor een herstelde grondwaterbalans, om vervolgens te onderzoeken aan welke knoppen gedraaid kunnen worden om een eventuele disbalans op te heffen. Daarbij zijn wij uitgekomen bij het opzetten van een modellentrein waarmee de effecten van hydrologische aanpassingen en veranderingen in landgebruik, op verschillende grondwatergebruikers- en actoren in het landelijk gebied berekend kunnen worden. Met deze modellentrein kunnen verschillende varianten worden doorgerekend binnen een gebiedsproces. De modellentrein is geschikt om discussies tussen actoren te ondersteunen en een eerste (grof) beeld van effecten door te rekenen. Het instrument kan worden gebruikt om te analyseren wat de effecten op andere sectoren zoals landbouw en drinkwaterwinning zijn wanneer maatregelen voor het halen van natuurdoelen worden geïmplementeerd. Echter, de effecten op alle verschillende actoren kunnen ook gelijk beschouwd worden. Gezien de grondwaterbalans centraal staat, is de modellentrein met name geschikt voor gebiedsprocessen rondom grondwaterafhankelijke natuur in de zandgebieden van oost en noord Nederland.

In 2023 hebben wij een eerste versie van de modellentrein gebouwd, met daarin de modellen AnAqSim (grondwatermodellering), Waterwijzer Landbouw (WWL; landbouwkundige effecten), Waterwijzer Natuur (WWN; effecten grondwater op natuur) en economische rekenregels. We hebben deze  versie getest met data uit het gebied Korenburgerveen. Uit deze test hebben wij geleerd dat we de onnauwkeurigheden in zowel de invoerdata als de verschillende modellen beter in beeld moeten krijgen, omdat deze dusdanig groot zijn dat ze hes toepassingsbereik van de modellentrein sterk bepalen. Daarbij hebben we geleerd dat de eenvoud van het gebruikte grondwatermodel voor onze toepassing onvoldoende opwoog tegen de extra benodigde handmatige handelingen en beperkte (ruimtelijke) nauwkeurigheid van de uitkomsten. Ook hebben we geconcludeerd dat de financieel-economische analyse nog te beperkt was.

In 2023 hebben wij een begin gemaakt met het inpassen van onze eigen aanbevelingen. We zijn de modellentrein met codeertaal tot één geheel gaan verbinden, we hebben het Landelijk Hydrologisch Instrumentarium (LHM) als grondwatermodel geïmplementeerd, WWN geautomatiseerd in de modellenrein en het landbouweconomisch model Prijstool onderdeel gemaakt van de modellentrein. Om het technisch functioneren van de modellentrein en de prestaties van het gebruiken van LHM te testen, hebben wij wederom de data van het Korenburgerveen gebruikt. Daarnaast zijn wij begonnen een klankbordgroep op te zetten om feedback te krijgen op de inrichting van de modellentrein vanuit de gebruikerscontext.

In 2024 willen wij verder met de klankbordgroep aan de slag om feedback te krijgen op de toepassingsmogelijkheden en in het bijzonder de wijze van het visualiseren van de modeluitkomsten. Daarnaast is ons doel in samenspraak met de klankbordgroep een pilot op te zetten om de  modellentrein te laten testen in een gebied met verschillende grondwaterbelangen en grondwaterafhankelijke natuur. Binnen de pilot wordt geen gebiedsproces opgezet of gevolgd, omdat dit voor een te grote afhankelijkheid van verschillende actoren zorgt. Onze inspanningen hebben als doel aan het eind van dit project, in 2024, een versie van de modellentrein te hebben die een stap verder kan worden ontwikkeld door software-ontwikkelaars om tot een instrument te komen dat operationeel kan worden gebruikt door of in opdracht van waterschappen. Hierbij is wel belangrijk te beseffen dat door aanbevelingen van de klankbordgroep en de pilot, we open moeten staan voor wijzigingen in het plan voor 2024. Mocht de klankbordgroep adviseren om de modellentrein geheel anders in te richten of zelfs een geheel andere weg in te slaan, dan moeten we dit serieus nemen.