Oprukkende parasitaire onkruiden: een groeiend probleem voor Europese boeren?

Wat zijn parasitaire onkruiden?

Parasitaire onkruiden zijn plantensoorten die afhankelijk zijn van gewassen om (een deel van) hun levenscyclus te voltooien. Ze hechten zich aan de wortels of stengels van de gewassen om water, voedingsstoffen en suikers te stelen en de hormoonbalans van de gewasplant te verstoren. In de akkerbouw en vollegrondsgroententeelt kunnen ze ernstige onkruidproblemen veroorzaken. Er zijn weinig effectieve bestrijdingsmogelijkheden en de oogstverliezen kunnen zeer groot zijn.

“In Zuid-Europa en de Balkan vormen parasitaire onkruiden al een groot probleem in allerlei gewassen, zoals zonnebloem, wortel en tomaat,” zegt gewas- en onkruidecoloog Jonne Rodenburg van Wageningen University & Research. “In Europa komen meer dan 30 soorten parasitaire planten voor die als onkruid bekend staan of een onkruid kunnen worden. De belangrijkste soorten zijn de stengel-parasitaire warkruiden, zoals klein warkruid en klaverwarkruid, en de wortel-parasitaire bremraapsoorten, zoals de klavervreter en de hennepvreter”.

Verspreiding in Noordwest-Europa

Er zijn aanwijzingen dat bepaalde parasitaire onkruiden zich in Noordwest-Europa beginnen te verspreiden. Minder intensieve bodembewerking, het gebruik van groenbemesters en bloemrijke akkerranden, gecombineerd met een warmer en droger klimaat lijken hieraan bij te dragen.

Klaverbremraap op Nederlandse akker

Op “De Biesterhof”, een biologische boerderij nabij Nijmegen, is recent een nieuwe besmetting met klavervreter (Orobanche minor) ontdekt in witte klaver die als groenbemester was ingezaaid. “Deze zomer zagen we voor het eerst de klavervreter op ons bedrijf,” vertelt bedrijfsleider Howard Koster. “We vermoeden dat de soort is meegekomen met het klaverzaad dat we hebben gebruikt. In eerste instantie waren we enthousiast om een nieuwe plantensoort op ons land te zien, maar andere biologische boeren adviseerden ons om het veld goed te controleren en alle exemplaren te verwijderen. Dit kan zich namelijk snel ontwikkelen tot een ernstig onkruidprobleem.”

Vergelijkbare waarnemingen in het Verenigd Koninkrijk

Deze Nederlandse waarneming staat niet op zichzelf. Ook boeren in het Verenigd Koninkrijk merken vergelijkbare ontwikkelingen op. Ruth Naudé, een onafhankelijke landbouwadviseur in Suffolk, ontdekte onlangs bremraap in een mengsel van vlinderbloemige groenbemesters, voorgeschreven door het recent ingevoerde Sustainable Farming Incentive (SFI)-programma van de Britse overheid.

Naudé: “Sindsdien heb ik contact gehad met andere leden van de Association of Independent Crop Consultants, en een aantal van hen heeft inmiddels ook bremraap op boerderijen aangetroffen. We maken ons grote zorgen dat deze en andere nieuwe onkruiden het Verenigd Koninkrijk binnenkomen via geïmporteerde, niet-gereguleerde zaadmengsels. De vraag naar dit soort mengsels is sterk toegenomen sinds de invoering van het SFI-programma.” Als de diversificatie van gewassen inderdaad bijdraagt aan de verspreiding van parasitaire onkruiden, vormt dat een serieuze uitdaging voor het stimuleren en toepassen van duurzame landbouw.

“Onkruiden zoals bremraap kunnen een enorme impact hebben op onze mogelijkheden om vlinderbloemige gewassen succesvol te telen. We moeten veel meer inzicht krijgen in deze onkruiden en de gevolgen die ze hebben voor gewasrotaties. Als we door besmette zaadmengsels opnieuw een optie voor bodemverbetering verliezen, zou dat een grote nadelige invloed hebben op zowel de landbouw als de milieumaatregelen” aldus Naudé.

Pan-Europees onderzoek

Om beter inzicht te krijgen in deze ontwikkelingen, voeren onderzoekers van Wageningen University & Research, de University of Greenwich en ADAS (beide in het VK) een pan-Europees onderzoek uit. Via een recent gelanceerde online enquête in verschillende Europese talen zoekt het onderzoeksteam input van akkerbouwers, adviseurs en onderzoekers - zowel van degenen die al met deze onkruidproblemen te maken hebben, als van degenen die er nog niet mee in aanraking zijn gekomen. "Tot nu toe hebben we slechts individuele meldingen dat parasitaire onkruiden in de Noord- en West-Europese landbouw toenemen. We zoeken bevestiging hiervan,” vertelt Lucie Büchi van de University of Greenwich. “Ook willen we weten of boeren bekend zijn met dit type onkruid en of ze voorbereid zijn op mogelijke besmettingen.”

John Cussans van ADAS: “De boeren in Kent waarmee ik werk, maken zich echt zorgen over deze onkruiden, omdat zij weten hoe moeilijk het is om ze te bestrijden.” “En…” zegt Jonne Rodenburg, “als we weten welke soorten zich verspreiden, in welke gewassen of teeltsystemen en wat de belangrijkste oorzaken van deze verspreiding zijn, hebben we aanknopingspunten voor zowel onderzoek als voorlichting om toekomstige problemen te voorkomen of in een vroeg stadium te beheersen.”