Voorkomen en bestrijden van Afrikaanse varkenspest
Zorgen over AVP zijn zeker gerechtvaardigd, als we bedenken wat de gevolgen zijn als de ziekte Nederland binnenkomt. Alert zijn en bewust en verantwoord handelen door onder andere varkenshouders, jagers en burgers in het algemeen zijn van groot belang om dit te voorkomen.
Hoe houden we de ziekte buiten Nederland? Lees hieronder de tips voor restauranthouders, reizigers, varkenshouders, dierenartsen en jagers.
Algemene tips en aanbevelingen
- Bezoekt u door AVP getroffen gebieden? Neem geen vleeswaren mee naar Nederland. En gooi ze altijd weg in gesloten afvalbakken.
- Voer varkens niet met voedselresten, bijvoorbeeld bij bezoeken van een kinderboerderij of varkensbedrijf met uitloop.
Bezoek ook onze pagina 'Dood wild zwijn gevonden?'
Restauranthouders
- Voer keukenafval verantwoord af, in de daarvoor bestemde afvalbak. Zorg dat het niet in het milieu terecht kan komen.
Reizigers buitenland
- Laat nooit etensresten achter in de natuur, gooi ze in een goed afgesloten afvalbak.
- Neem geen vleeswaren zoals gedroogde worst, salami of andere varkensproducten mee naar Nederland.
Varkenshouders
- Wees alert op ziekteverschijnselen en (verhoogde) sterfte bij varkens.
- Laat geen onnodige bezoekers toe tot het bedrijf.
- Laat niemand bij de varkens komen met dezelfde schoenen als waarmee ze de natuur in gaan.
- Laat niemand voedsel mee het bedrijf opnemen, of laat dit in ieder geval in een daarvoor bestemde ruimte nuttigen. Zorg ook voor een veilige afvoer van voedselresten.
- Lopen de varkens buiten? Zorg dat contact met wilde zwijnen onmogelijk is en dat mensen geen etensresten in het verblijf kunnen gooien of de varkens kunnen voeren.
- Handhaaf effectieve hygiëne- en bioveiligheidsmaatregelen, zoals een hygiënesluis, indien mogelijk douchen vooraf en anders tenminste goed de handen wassen en bedrijfskleding dragen.
- Naast de beschikbaarheid van maatregelen, is het correct uitvoeren ervan minstens zo belangrijk. Zorg dus dat bezoekers en medewerkers zich goed bewust zijn van het nut ervan en wat er van ze verwacht wordt. Geef zelf het goede voorbeeld.
Tip: doe de AVP preventiescan en verbeter de biosecurity op het bedrijf
Dierenartsen
- Neem strikte hygiëne- en bioveiligheidsmaatregelen in acht bij bedrijfsbezoeken (zie maatregelen varkenshouders).
- Weest alert op ziekteverschijnselen die op Afrikaanse (en/of klassieke) varkenspest kunnen wijzen en (verhoogde) sterfte bij varkens.
Jagers
- Ga niet jagen in met AVP besmette gebieden (als dat al kan). Of neem in ieder geval geen zwijnen of producten daarvan mee naar Nederland.
- Werk hygiënisch bij het ontweien van een geschoten wild zwijn, met handschoenen. En reinig en desinfecteer kleding, schoeisel en andere materialen.
- Voer na het ontweien van een geschoten wild zwijn restanten of afval op een verantwoorde manier af. Laat het niet achter in het milieu. Doe dit ook met voedselresten.
Voor meer informatie zie de website van de jagersvereniging
Vier stappen in preventie en bestrijding
In de preventie en bestrijding kunnen vier cruciale stappen onderscheiden worden, die allemaal belangrijk zijn om schade als gevolg van een AVP-uitbraak zoveel mogelijk te beperken.
1) Voorkom insleep in Nederland
Voorkomen van insleep kan alleen maar door voorzichtig te zijn met mogelijk besmette dieren en producten uit het buitenland. De belangrijkste maatregelen daarvoor zijn:
- Alleen importen van levende dieren, vlees en vleesproducten vanuit gebieden waar Afrikaanse varkenspest niet voorkomt. Denk ook aan vleesproducten die op persoonlijke titel worden meegenomen uit getroffen gebieden, bijvoorbeeld door vrachtwagenchauffeurs op de lange baan, forenzende buitenlandse arbeiders, jagers die in het buitenland jagen en toeristen.
- Verbod op swill-voedering en het alert zijn op het 'per ongeluk' blootstellen van varkens en wilde zwijnen aan mogelijk besmette voedselproducten (een achteloos weggegooid broodje salami op de hei of bij de kinderboerderij, of wilde zwijnen die toegang hebben tot keukenafval via vuilnisbakken of vuilnishopen). Varkenshouders dienen er ook alert op te zijn dat bezoekers geen etenswaren mee het bedrijf op nemen.
- Reiniging en ontsmetting van veetransportwagen die uit het buitenland terugkeren.
- Reiniging en ontsmetting van materialen die bij de jacht zijn gebruikt in of in de buurt van besmette gebieden.
Optelsom van veel kleine kansen
Het moge duidelijk zijn dat het hierboven om stuk voor stuk heel kleine kansen gaat dat op een dergelijke wijze Afrikaanse varkenspest in Nederland terecht komt. Maar veel kleine kansen maken uiteindelijk één grote. Bij insleep van het virus in Nederland is de grootste schade al geleden, zelfs al is de bestrijding vervolgens nog zo snel en efficiënt. Deze schade bestaat uit ernstige aantasting van het dierwelzijn, psychosociale schade voor betrokkenen, en ook grote economische verliezen voor de hele keten.
2) Beperk verdere verspreiding in Nederland
Insleep van het virus zal in eerste instantie altijd onopgemerkt gebeuren. Omdat het virus over het algemeen meer uitgesproken en ernstiger ziekteverschijnselen geeft dan klassieke varkenspest, is de verwachting dat een uitbraak van Afrikaanse varkenspest wel eerder zal worden opgemerkt. Toch zal er vermoedelijk wel enkele weken zitten tussen het moment van introductie en de eerste diagnose. In die fase kan het virus zich ongehinderd verder verspreiden naar andere bedrijven. Om dit zoveel mogelijk te beperken zijn onder alle omstandigheden maatregelen nodig:
- Beperken van het aantal contacten tussen varkensbedrijven. Dit geldt vooral voor diercontacten, maar ook voor indirecte contacten als persoonscontacten en contacten via mest, vrachtwagens en andere materialen.
- Veiliger maken van noodzakelijke contacten door (verplichte) hygiënische maatregelen.
3) Spoor een mogelijke besmetting snel op
Om een besmettelijke ziekte als Afrikaanse varkenspest in de kiem te smoren, is een snelle opsporing van een eerste nieuwe uitbraak essentieel. Een grote verantwoordelijkheid ligt bij de varkenshouder. Hij ziet zijn varkens elke dag en zal als eerste verdachte ziekteverschijnselen kunnen waarnemen. Het is daarbij wel essentieel dat snel de juiste vervolgstappen ondernomen worden om de ziekte in het laboratorium te bevestigen of uit te sluiten. Daarvoor bestaan er in Nederland enkele early warning-programma’s waaruit een verdenking van Afrikaanse varkenspest kan ontstaan.
- Melding van een verdenking aan de NVWA, op basis van ziekteverschijnselen op het bedrijf.
- Pathologisch onderzoek bij onder andere de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en enkele aangewezen dierenartsenpraktijken op alle varkens die ter sectie worden aangeboden.
- Bij early warning verdenking van klassieke varkenspest wordt ook standaard op AVP getest.
4) Bestrijd een uitbraak snel en efficiënt
Een behandeling van de ziekte is niet mogelijk. Indien zich een uitbraak voordoet, zal de ziekte in eerste instantie ook bestreden moeten worden door middel van zoösanitaire maatregelen:
- Ruimen van besmette bedrijven, gevolgd door reiniging en ontsmetting
- Tracering van mogelijke contactbedrijven, gevolgd door quarantaine of preventieve ruiming
- Aanscherping van hygiënische maatregelen
- Vervoersverboden van varkens en varkensproducten
- Aanscherpen van surveillance in de regio waar de uitbraak plaatsvindt.
Preventieve ruiming hangt af van de situatie
Preventieve ruiming van bedrijven in de onmiddellijke nabijheid van besmette bedrijven zal mogelijk ook gebeuren, vooral omdat draaiboeken voor Afrikaanse varkenspest veelal op klassieke varkenspest gebaseerd zijn. Omdat het Afrikaanse varkenspest-virus zich veel minder makkelijk verspreidt via indirecte contacten, is het echter maar de vraag in hoeverre een dergelijke maatregel effectief en dus te rechtvaardigen zal zijn. Het lijkt logisch om inzet van deze maatregel te laten afhangen van de actuele situatie tijdens een mogelijke uitbraak.
Vaccineren niet mogelijk
Er is geen vaccin tegen Afrikaanse varkenspest beschikbaar, dus vaccineren is niet mogelijk om de ziekte te bestrijden.