Blockchain als katalysator voor de digitale transformatie van agrifood

Maar de technologie heeft ook zijn beperkingen en knelpunten. Wageningen University & Research deed in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur, en Voedselkwaliteit (LNV) een onderzoek naar de toepasbaarheid van blockchain in agrifood waarin dit naar voren kwam. Programmaleider Lan van Wassenaer: “We willen de mythes rond blockchain ontrafelen.”

Betrouwbaar en makkelijk informatie delen

“Veel mensen hebben bij blockchain alleen de klok horen luiden”, aldus Van Wassenaer. “Daarnaast spreken Bitcoin en andere cryptomunten tot onze verbeelding en over de hele wereld ontstaan initiatieven die blockchain inzetten.” Van Wassenaer legt het principe duidelijk uit: “Het is een toepassing van informatietechnologie waarbij verschillende componenten op een betrouwbare en makkelijke manier informatie delen”. Er zijn talloze vormen en toepassingen van de technologie, maar ze hebben een aantal dingen gemeen.

Bij een blockchain moet je deelnemers in een informatiesysteem, bijvoorbeeld boeren, producenten en verkopers voorstellen als zogenaamde nodes of knooppunten in een digitaal netwerk. Elke node heeft alle informatie van het hele netwerk. Hierdoor is er bij het overdragen van informatie tussen partijen geen centrale toezichthouder meer nodig: de nodes in het netwerk controleren onderling of hun kopieën nog overeenkomen.

Als er bij één van de nodes afwijkende informatie wordt gevonden, is het duidelijk dat die gegevens niet kloppen. Hierdoor kunnen data betrouwbaar en transparant worden gedeeld, waarbij alle stukken informatie voor iedereen toegankelijk blijven.

Transparantere agrifoodketens

Deze transparantie is een groot voordeel bij het toepassen van blockchain in de agrarische voedselketen. Consumenten willen graag weten waar hun eten vandaan komt, iets wat momenteel lastig is omdat die ketens zo complex zijn. “Je kunt blockchain gebruiken om transparantie en traceerbaarheid te verbeteren”, vertelt van Wassenaer. “Traceerbaarheid van producten in de voedselketen wordt hierdoor makkelijker en voorkomt eventuele fraude.

Ook kan de agrarische sector blockchain toepassen om efficiënter en uiteindelijk duurzamer te worden. Doordat er geen centrale controlerende instantie meer nodig is, kunnen je digitale transacties automatiseren. Daarnaast geeft blockchain boeren en tuinders en andere partijen de regie om te beslissen welke data ze delen met anderen. In een blockchain-netwerk kun je de voorwaarden waaronder gegevens gedeeld worden namelijk vastleggen via zogenaamde smart contracts.

Aandachtspunten bij blockchain

Toch is blockchain niet een wondermiddel. Door de complexiteit van het proces van informatiecontrole kan blockchain juist minder efficiënt worden dan een centrale database. En er is bij cryptovaluta veel rekenkracht en dus energie nodig om transacties te verwerken. Van Wassenaer ligt toe: “Dat laatste is een specifiek probleem bij cryptovaluta. Bij toepassingen in de landbouw kan de blockchain data-uitwisselingen op een energiezuinigere manier controleren”.

Waar staan we nu?

In de agrifood wordt blockchain al door verschillende partijen ingezet. Zo heeft binnen Nederland Albert Heijn een blockchainplatform en zijn er wereldwijd honderden initiatieven die blockchain toepassen in de land- en tuinbouw. Doel: duurzaamheid of meer transparantie creëren richting consumenten.

Dit wil niet zeggen dat blockchain al de nieuwe standaard is van de agrarische sector. Veel initiatieven zijn nog in de instapfase. Van Wassenaer legt uit waarom dat zo is: “Het bestaande systeem staat niet op omvallen. Dus als je blockchain wilt invoeren moet je een werkend systeem op de schop gooien en niet iedere partij vaart wel bij transparantie. Sommige partijen zoals makelaars baseren bijvoorbeeld hun businessmodel op ondoorzichtigheid en willen niet persé naar een transparanter systeem.”

Aanbevelingen voor blockchain in landbouw

Hoe nu verder? “Het belangrijkst is vergaande digitalisering en een duidelijke  visie voor de data-economie”, benadrukt Van Wassenaer. “Digitalisering is nodig als basis van de data-economie en een omgevingsvisie voor data is belangrijk om de kaders te scheppen voor het eigendom en delen van data. Regels zijn hierbij broodnodig.” Net als bij goederenverkeer heb je een infrastructuur, een voertuig en regels nodig. Voor informatieverkeer geldt hetzelfde: Je kunt wel een snelle auto rijden maar je hebt ook een snelweg en verkeerslichten nodig.”

Om dit te bereiken moet er volgens de onderzoekers een ‘omgevingsvisie voor data’ komen. De overheid en beleidsmakers zouden een lange-termijn visie en plan voor data en het delen van data moeten ontwikkelen. Ten tweede is het oprichten van een digitaal observatorium raadzaam om snel de ontwikkelingen van blockchain toepassingen te kunnen bijhouden en aansturen. Van Wassenaer: “Je hebt dan wel regelgeving nodig zoals op de snelweg. Ten derde raden de onderzoekers aan bestaande initiatieven verder te helpen ontwikkelen met blockchain prototypes die al werken. Digitale transformatie gaat namelijk sneller wanneer er gebruik wordt gemaakt van bestaande technieken, zogenaamde ‘common grounds’. De werking van blockchain kan hiermee ook worden gedemonstreerd voor partijen in de agrifood-sector.

Toekomstvisie

Blockchain is geen stand-alone oplossing. Het is een katalysator en enabler van de digitale transformatie. Naast blockchain denkt Van Wassenaer dat er ook andere technieken de landbouw gaan helpen innoveren, zoals kunstmatige intelligentie (AI) en robotica. Ook technologieën zoals nieuwe meetsensoren kunnen de datastroom binnen de agrarische sector uitbreiden. “Blockchain is niet dé toekomst, maar wel deel van de toekomst.”