Food Systems Decision Support tool

Voedsel- en voedingszekerheid vormen belangrijke beleidsdoelen in lage- en middeninkomenslanden. Beleidsmakers, bedrijven, boeren en andere belangrijke actoren in het voedselsysteem hebben te maken met complexe factoren die deze voedsel- en voedingszekerheid beïnvloeden. Deze factoren spelen op allerlei niveaus, van de macro-economie en het nationale beleid tot lokale partijen met soms conflicterende belangen. Hierdoor ontstaan risico's en knelpunten, waardoor beleidsinterventies niet altijd het gewenste doel bereiken.

De laatste jaren is er in discussies over voedsel- en voedingszekerheid meer aandacht voor voedselsystemen, waardoor naast het verhogen van de productiviteit van boeren, ook de wensen van consumenten, het belang van voeding voor gezondheid en de relatie tussen landbouw en milieu meer centraal komen te staan. Het blijft echter lastig om wetenschappelijke inzichten over voedselsystemen om te zetten in effectieve interventies op het gebied van voedsel- en voedingszekerheid. De Food Systems Decision Support tool, ontwikkeld door Wageningen Economic Research en KIT Royal Tropical Institute, is bedoeld om die inzichten te vertalen naar bruikbare aanbevelingen voor voedsel- en voedingszekerheidsbeleid.

De 'Food System Decision Support tool' is een stapsgewijze benadering om inzichten in voedselsystemen te vertalen naar praktische beleidsoplossingen.
Just Dengerink,onderzoeker Duurzame voedselsystemen

7 stappen van de Food System Decision Support tool

1. (Beleids)doelen voor voedsel- en voedingszekerheid bepalen

In de eerste stap wordt de scope van de voedselsysteem analyse bepaald door de beleidsdoelen en taken van de beleidsmaker in kaart te brengen.

Zo wordt bepaald waarop de analyse van het voedselsysteem gericht is en dus wat de geografische en/of functionele grenzen van het systeem zijn.

  • Resultaat: definitie van geografische en/of functionele grenzen van het betreffende voedselsysteem

2. Het voedselsysteem in kaart brengen

In deze stap wordt informatie verzameld over de belangrijkste activiteiten in het voedselsysteem. Daarnaast wordt gekeken naar wat de drijvende factoren zijn die het voedselsysteem beïnvloeden en welke invloed het systeem heeft op milieu en samenleving.

Dit kader levert een checklist van te behandelen onderwerpen op. Verder is er aandacht voor de zwakke punten van het voedselsysteem en worden de beperkende factoren voor het bereiken van voedsel- en voedingsveiligheid bepaald.

  • Resultaat: overzicht van indicatoren voor voedsel- en voedingszekerheid, activiteiten in het voedselsysteem, drijvende factoren, trends en interacties

3. Oorzakelijke processen beschrijven

In deze stap worden door middel van causale diagrammen de belangrijkste relaties tussen de verschillende elementen van het voedselsysteem in kaart gebracht.

Causale diagrammen worden getekend in samenwerking met deskundigen en stakeholders, of worden gebaseerd op geavanceerdere modelleringsmethoden zoals causal loop diagramsagent-based modelling en cognitive mapping.

In de diagrammen is te zien waar welke factoren invloed op hebben, en of het veranderen van een factor leidt tot verandering van een andere factor.

  • Resultaat: inzicht in de oorzaken achter de processen van het voedselsysteem en de invloed daarvan op de voedsel- en voedingsveiligheid.

4. Systeemgedrag benoemen

Om voedselsystemen te laten bijdragen aan betere uitkomsten is het nodig om problematisch systeemgedrag in kaart te brengen.

De belangrijkste typen van systeemgedrag, zogeheten ‘archetypes’, zijn een handig hulpmiddel om te bepalen welke feedback-mechanismes in het voedselsysteem een systeemprobleem veroorzaken.

Als we deze dynamiek begrijpen, wordt duidelijk met welke acties het systeem veranderd kan worden.

  • Resultaat: inzicht in systeemgedrag dat het betreffende probleem op het gebied van voedsel- en voedingsveiligheid in stand houdt

5. Aangrijpingspunten bepalen

Als is vastgesteld welke feedback mechanismes een rol spelen in het in stand houden van problematisch systeemgedrag, kunnen aangrijpingspunten in kaart worden gebracht om het systeem te veranderen.

Een aangrijpingspunt is een plaats in een systeem waar een kleine verschuiving in één factor of proces kan leiden tot grote veranderingen in het voedselsysteem. Daarbij kan het gaan om de verbetering van informatiestromen, het versterken of verzwakken van bepaalde feedback-loops of het introduceren van nieuwe prikkels om gedrag van actoren te beïnvloeden.

  • Resultaat: inzicht in aangrijpingspunten voor gerichte pogingen om het systeem te veranderen

6. Invloedssferen bepalen

We weten nog niet voldoende over het gedrag van belangrijke actoren in het systeem  om specifieke acties vast te stellen. Voor het opstellen van goed beleid en geschikte programma’s op het gebied van voedsel- en voedingsveiligheid is ook kennis nodig over de dynamiek van de macht en invloed van belangrijke actoren.

Een stakeholderanalyse geeft inzicht in de belangen, taken, relaties en macht van verschillende actoren. Eerst moet duidelijk zijn hoe het speelveld van de stakeholders in elkaar zit en wie actie kan ondernemen op aangrijpingspunten.

Die kennis kan worden gebruikt om strategieën op te zetten voor het betrekken van verschillende actoren, zodat duidelijk is wat de invloedssfeer van de beleidsmaker of uitvoerder is.

  • Resultaat: inzicht in de invloedssferen van verschillende belangrijke actoren om de geïdentificeerde acties uit te voeren

7. Programmastrategie voor voedsel- en voedingszekerheid vaststellen

In de laatste stap worden beleidsdoelen, aangrijpingspunten, invloedssfeer en beleidsinstrumenten aan elkaar gekoppeld in een set aanbevelingen voor het verbeteren van voedsel- en voedingszekerheid.

Voor die aangrijpingspunten die vallen binnen de beleidsdoelen en de invloedssfeer van de beleidsmaker of -uitvoerder worden mogelijke interventies geformuleerd.

Ook worden in deze aanbevelingen prioriteiten gesteld tussen interventie-opties, rekening houdend met de verwachte veranderingen in het systeem op de korte en lange termijn.

  • Resultaat: prioriteitsstelling van strategische interventies voor grootschalige verbetering van de voedsel- en voedingszekerheid