Fosfaatbenutting van de bodem op melkvee- en akkerbouwbedrijven stijgt door gebruiksnormenstelsel
De aanvoer van fosfaat per ha op de bodem van melkveebedrijven daalt vanwege de fosfaatgebruiksnormen. Bij een doorgaans stabiele afvoer van fosfaat met het gewas stijgt de benutting. Het fosfaatoverschot daalt. De dalende fosfaataanvoer op akkerbouwbedrijven in combinatie met de licht stijgende afvoer van fosfaat zorgt eveneens voor zowel een hogere benutting als een lager fosfaatbodemoverschot. Met het mestbeleid streeft men naar evenwichtsbemesting (inclusief een onvermijdbaar verlies) en het verlagen van hoge fosfaatbodemtoestanden. Benuttingsgraden zowel onder als boven de 100% zijn dan mogelijk.
Fosfaatbenutting op melkveebedrijven soms meer dan 100%
De benutting van fosfaat door de bodem van melkvee- en akkerbouwbedrijven wordt berekend als het percentage van de afvoer van oogstbare producten in het totaal van de aanvoer op de bodem (afvoer/aanvoer*100%). De aanvoer bestaat vooral uit meststoffen (kunstmest en dierlijke mest) en uitgangsmateriaal. De afvoer bestaat uit plantaardige oogstbare producten. De onttrekking van fosfaat uit de bodemvoorraad komt wel terug in het oogstbare product maar wordt niet als aanvoer geteld. Hierdoor is het mogelijk dat de benuttingsgraden boven de 100% uitkomen (figuur 1). Op melkveebedrijven in het LMM is er sprake van uitmijnen van de fosfaatvoorraad uit de bodem in de jaren 2011, 2012, 2014-2017 en in 2019. Het bodemoverschot aan fosfaat is dan negatief, wat dus een netto-onttrekking betekent. In 2018 was vanwege de algehele droogte in Nederland de gewasopbrengst laag en daarmee de benutting ook laag. De droogte trof zowel de melkveebedrijven als de akkerbouwbedrijven.
Bron: Bedrijveninformatienet van Wageningen Economic Research.
Akkerbouwbedrijven: stijgende afvoer bij dalende aanvoer
De fosfaatbenutting van de bodem van akkerbouwbedrijven is in 2019 89%, wat 30 procentpunten meer is dan in 2006 (59%, figuur 2). Op melkveebedrijven is dat verschil tussen beide jaren kleiner (2006: 81%; 2019: 104%, verschil van 23 procentpunten). Redenen zijn de stijgende afvoer met het gewas - uitgedrukt in fosfaat - bij een dalende aanvoer van fosfaat met meststoffen. Hogere kg-opbrengsten per ha en de keuze van de gewassen zijn bepalend in de afvoer met het gewas. Zowel op akkerbouwbedrijven als op melkveebedrijven is de gemiddelde aanvoer van fosfaat per ha gedaald met 27% in de periode 2006-2019.
De fosfaatbenuttingsgraad op akkerbouwbedrijven bedraagt in de periode 2006-2019 tussen de 59 en 92%. Melkveebedrijven halen een gemiddelde benuttingsgraad variërend van 81-130% in dezelfde periode en zijn daarmee efficiënter in de omgang met fosfaat aangevoerd op de bodem. De fosfaatbodemoverschotten zijn voor melkveebedrijven in de periode 2006-2019 gemiddeld lager dan die voor akkerbouwbedrijven. De hogere benuttingsgraad voor fosfaat van melkveebedrijven gaat gelijk op met een lager fosfaatbodemoverschot op dit bedrijfstype. Akkerbouwbedrijven hebben een gemiddeld lagere benuttingsgraad, wat samengaat met een iets hoger bodemoverschot. Inzicht in de variatie in benutting tussen bedrijven van eenzelfde bedrijfstype en tussen regio’s kan handvatten bieden om daar waar nodig bij te sturen naar de beoogde benutting.
De bodembenuttingsgraad van fosfaat op melkvee- en akkerbouwbedrijven bedraagt gemiddeld in de periode 2006-2019 104% respectievelijk 79%. Daarentegen is de bodembenuttingsgraad voor stikstof voor dezelfde periode een stuk lager (melkveebedrijven 69%, akkerbouwbedrijven 58%). Stikstof kan vervluchtigen, in tegenstelling tot fosfaat, wat een lagere benutting teweegbrengt.
Bron: Bedrijveninformatienet van Wageningen Economic Research.
Marga Hoogeveen en Ton van Leeuwen (Wageningen Economic Research) LMM e-nieuws special: Op weg naar 30 jaar LMM, september 2021
