Nieuws

Goed verpacht, beter beheerd: de mogelijkheden voor duurzaam bodembeheer op pachtgronden

article_published_on_label
9 oktober 2020

Wageningen University & Research en Stichting Milieukeur hebben de mogelijkheden onderzocht om de bodems van pachtgronden duurzaam te beheren. Omdat veel landbouwbodems in Nederland in kwaliteit achteruitgaan heeft het Rijksvastgoedbedrijf opdracht gegeven voor dit onderzoek. Minister Schouten (LNV) streeft naar een duurzaam beheer van alle landbouwgronden in 2030. Het doel van het onderzoek is om kennis te verkrijgen, zodat het beheer van de pachtgronden van het Rijk verder verduurzaamd kan worden.

Bij het beheer van de agrarische gronden van het Rijk streeft het Rijksvastgoedbedrijf, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de maatschappelijke doelen na die zijn geformuleerd in het regeerakkoord. Hieronder valt het borgen van een goede bodemkwaliteit. Het onderzoek door WUR en Stichting Milieukeur helpt daarbij.

Het onderzoek

De onderzoekers bieden een overzicht van de indicatoren, waarmee de bodemkwaliteit nauwkeurig beschreven kan worden. Zij brengen de maatregelen in beeld die boeren kunnen treffen om hun landbouwbodems duurzaam te beheren. Zij hebben vervolgens onderzocht, welke van deze maatregelen tussen de verpachter en de pachter juridisch worden toegelaten in de verschillende typen pachtovereenkomsten die wettelijk mogelijk zijn. Om meer bodemkwaliteitsmaatregelen op te kunnen nemen in nieuw af te sluiten pachtovereenkomsten, doen de onderzoekers aanbevelingen voor het aanpassen van de pachtregelgeving. Niet alles laat zich blijkens het onderzoek echter via de pachtovereenkomst regelen. Daarom doen de onderzoekers ook suggesties voor verduurzaming van het agrarisch beheer via generieke wetgeving en via privaatrechtelijke beheerovereenkomsten in aanvulling op de pachtovereenkomsten.

Vijf maatregelen nu al toepasbaar

De onderzoekers noemen vijf maatregelen die onder de huidige pachtwetgeving al opgenomen kunnen worden in nieuwe pachtcontracten:

  1. toepassing van organische of ruige mest;
  2. verlaging van de bandenspanning (onder 1 bar) en wiellast (onder 3 ton);
  3. voorschrijven van rustgewassen;
  4. toepassen van biologische gewasbescherming;
  5. actief biologisch randenbeheer.

Deze maatregelen vragen naar hun mening geen grote investeringen van de pachter en houden naar verwachting juridisch stand bij de Grondkamer. Vooral in combinatie kunnen deze maatregelen de toestand van de bodem sterk verbeteren.

Bodemkwaliteitsindicatoren

Het onderzoeksrapport biedt een overzicht van diverse indexen van kwaliteitscriteria en mogelijk te treffen maatregelen. Zo is er een eerste versie van ‘Bodemindicatoren voor Landbouwgronden in Nederland’ (BLN) ontwikkeld, waarmee de bodemkwaliteit gemeten kan worden. Op basis hiervan werkt een aantal partijen aan een ‘Open source Bodemindex’ (OBI), die voor iedere boer toegankelijk zal zijn en specifieke beheermaatregelen voorstelt op basis van de gemeten bodemkwaliteiten. In het kader van het Nationaal programma landbouwbodems (ministerie LNV) worden deze kwaliteitscriteria en maatregelen verder verfijnd en toegankelijk gemaakt.

Mogelijkheden per pachtvorm

De mogelijkheden om met de pachter afspraken te maken over het bodemkwaliteitsbeheer, verschillen blijkens het onderzoek per pachtvorm. De kortlopende, geliberaliseerde pacht (maximaal zes jaar) en de langlopende erfpacht geven de meeste vrijheid om duurzaamheidsafspraken te maken. In reguliere pachtovereenkomsten laat de Grondkamer slechts zeer beperkt ruimte voor het opnemen van dergelijke bepalingen.

De verpachters van landbouwgronden in Nederland en dus ook de Staat wordt aanbevolen om al bij het op de markt aanbieden van pachtgronden kenbaar te maken, welke bodemkwaliteitsafspraken zij met de pachters willen maken. Belangstellende boeren kunnen deze voorwaarden dan laten meewegen bij het bepalen van de pachtsom die zij bereid zijn te betalen. Verpachters kunnen bovendien modelvoorschriften laten toetsen door de Grondkamer, om te zien of deze juridisch toelaatbaar zijn.

Laat waardevermeerdering van de grond ook de pachter ten goede komen

De te verwachten waarde toename van een betere landbouwbodem moet volgens de onderzoekers ook aan de betreffende pachter ten goede komen. Dit kan in de pachtprijs tot uiting komen, maar bijvoorbeeld ook door de pachter onderhands verlenging van het pachtcontract aan te bieden. De onderzoekers stellen voor dat ook uitvoeringsorganisaties van de overheid, waaronder het RVB, deze mogelijkheden bij het in gebruik geven krijgen.

Advies aan het Rijksvastgoedbedrijf

Het Rijksvastgoedbedrijf, dat 41.000 ha agrarische grond van de Staat verpacht, wordt geadviseerd om het duurzaam bodembeheer in praktijk te brengen. Dat impliceert dat in goed overleg met de pachters de kwaliteit van de bodem regelmatig wordt geanalyseerd en dat er op basis van de uitkomsten aanpassingen van het beheer met de pachters worden afgesproken.