Ontwerpend landschapsonderzoek

Ontwerpend onderzoek staat in de belangstelling. Het is een methode om de grote en complexe ruimtelijke vraagstukken die zich nu en in de komende decennia aandienen op een open, integrale wijze aan en op te pakken. Het creatief toepassen van bestaande kennis, het kritisch daarop reflecteren en het formuleren van nieuwe inzichten wisselen elkaar af.

Motivatie

De complexe – ruimtelijke – vraagstukken waar ons land de komende decennia voor staat (klimaatverandering, landbouwtransitie, biodiversiteit en de energietransitie) zijn te beschouwen als zogenaamde ‘wicked problems’ ofwel ongestructureerde vraagstukken. Het gaat om opgaven waar een veelheid van belangen, ambities, wensen en maatschappelijke en fysieke processen een rol spelen. Deze wicked problems vergen een stapsgewijze aanpak met voldoende terugkoppelingen. Dat wil zeggen: verwacht niet dat je aan het begin van het proces lineair naar dé oplossing kunt werken. Bouw dus steeds een moment in voor terugkoppeling en reflectie, herdefinitie van het vraagstuk en het betrekken van nieuwe ontwikkelingen.

Oplossing

Voor dergelijke ‘wicked’ vraagstukken bestaan geen kant-en-klare oplossingen. Juist hier bewijst ontwerpend onderzoek zijn waarde. Cruciaal daarbij is het maken van creatieve sprongen: wat zijn denkbare of mogelijke oplossingen om de kloof tussen nu en straks te overbruggen? Vervolgens kunnen we de daaruit voortkomende oplossingen kritisch beschouwen. Daarbij kijken we ook naar de maatschappelijke acceptatie en wenselijkheid. Gelijktijdig zullen voorstellen op hun wetenschappelijke merites zijn te beproeven. Zo worden stap-voor-stap goede en wenselijke oplossingen – noem het prototypen van het toekomstige landschap – in beeld gebracht. Via een wendbaar proces van ontwerpend onderzoek kunnen vraagstukken en oplossingen steeds op elkaar afgestemd worden. Een cyclisch, toekomstgericht en gezamenlijk zoekproces, aanpasbaar op nieuwe ontwikkelingen en dynamiek.

Een voorbeeld hiervan is het project “Een natuurlijker toekomst voor Nederland in 2120” (NL2120). Het project verbeeldt nadrukkelijk geen blauwdruk of plan, maar een denkrichting ten behoeve van discussie over de toekomst van Nederland. Het laat zien hoe Nederland er over honderd jaar uit kan zien, als je op natuur gebaseerde oplossingen centraal stelt. Het toekomstbeeld is gebaseerd op uitkomsten van diverse ontwerp- en discussiesessies met onderzoekers.

Impact en toekomstperspectief

Een project zoals NL2120 omvat een visie gebaseerd op onze wetenschappelijke kennis, die bedoeld is om bij te dragen aan het maatschappelijke discussies over de grote opgaven van ons land. En dat is ook zeker gelukt. NL2120 heeft meerdere keren de landelijke pers gehaald en speelt nog steeds een rol in het debat rond de ruimtelijke inrichting van Nederland. Dit is het type impact dat we met dit soort producten willen bereiken: invloed hebben op en deelnemen aan het debat en van daaruit een rol spelen in de agendering en uiteindelijk de ruimtelijke inrichting van Nederland.