Nieuws

Veilige en rechtvaardige planetaire grenzen: nieuwe bevindingen

article_published_on_label
12 september 2024

Onze planeet zal iedereen alleen een basislevensstandaard kunnen bieden als hulpbronnen eerlijker worden gebruikt, beheerd en gedeeld. Dat blijkt uit een nieuwe studie onlangs gepubliceerd in The Lancet Planetary Health.

De nieuwe studie bouwt voort op het concept “veilige en rechtvaardige systeemgrenzen van de aarde”, waarbinnen iedereen over een voldoende middelen kan beschikken met minimale schade aan mens en natuur. Het onderzoek verkent routes om binnen de zone van die grenzen te kunnen blijven. De auteurs voorspellen met toekomstprojecties tot 2050 dat die zone zal krimpen, tenzij er snelle veranderingen komen.

Aan de studie werkten meer dan zestig vooraanstaande wetenschappers mee die zijn verbonden aan de Earth Commission. Ze laten zien dat de krimp in de zone binnen veilige grenzen vooral wordt veroorzaakt door een ongelijke verdeling van eindige hulpbronnen, en door overconsumptie door een minderheid van de bevolking. Daarnaast onderzochten ze waar op de wereld de veilige en rechtvaardige systeemgrenzen al zijn overschreden, en vergeleken dit met het aantal mensen (en hun inkomensniveau) in die gebieden. Hieruit blijkt dat kwetsbare, arme groepen vaak de grootste schade ondervinden door klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, verontreiniging en watertekorten. Bij een temperatuurstijging tot 2°C in 2100 zullen er bijvoorbeeld zo’n 30 miljoen mensen in Bangladesh zwaar worden getroffen door zeespiegelstijging.

Veilige en rechtvaardige planetaire grenzen

De studie geeft een vervolg aan de veilige en rechtvaardige systeemgrenzen van de aarde zoals vorig jaar gepubliceerd in Nature, waarbij al duidelijk werd dat de meeste grenzen zijn overschreden. Daarbij gaat het om grenzen die te maken hebben met klimaat, zoetwater (oppervlakte- en grondwater), meststoffen (stikstof en fosfor), biodiversiteit (beheerd gebied en natuur) en fijnstof wat de lucht vervuilt. Ze zijn onderling verbonden en vormen samen de belangrijkste systemen en hulpbronnen waarvan wij, en de stabiliteit op de planeet, afhankelijk zijn.

Wim de Vries is hoogleraar milieusysteemanalyse bij Wageningen University & Research en schreef mee aan het hoofdstuk over grenzen aan meststoffen: “Voor een duurzame voedselproductie, met weinig of geen schade aan de lucht- en waterkwaliteit, moeten we stikstof en fosfor in de landbouw veel efficiënter gaan gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan een betere verdeling van meststoffen zoals een hoger stikstof- en fosforgebruik in Afrika, maar een vermindering ervan in China, de VS en West-Europa. Ook moeten we uitstoot door niet-agrarische sectoren terugdringen zoals uit rioleringen of industrie. Er is coördinatie nodig om dat effectief te kunnen doen.”

Fig 1 - Lancet infographic - Earth Commission - Social 01.png

Veranderingen dringend nodig

Hoewel de kwetsbaarste gemeenschappen vaak het zwaarst worden getroffen door veranderingen in het aardsysteem (met gevolgen voor gezondheid en ecosystemen) loopt iedereen risico, ook de welgestelden. Dr. Simona Pedde, scenario-analist bij Wageningen University & Research en voorheen science lead en coördinator bij de Earth Commission: “De krimp van de veilige en rechtvaardige zone binnen de grenzen van systeem ‘aarde’ wordt veroorzaakt door groeiende sociaaleconomische ongelijkheid. De Earth Commission heeft nu voor het eerst, met een nieuwe benadering van rechtvaardigheid, wereldwijd de ruimtelijke verschillen gekwantificeerd in de overschrijding van die grenzen. Deze kennis geeft richting aan de transities die moeten plaatsvinden om iedereen toegang tot voldoende hulpbronnen te kunnen geven binnen die grenzen. Ik verwacht dat de volgende stappen van de Earth Commission dieper zullen ingaan op hoe zulke transities dat mogelijk kunnen maken.”

Fig 2 - Lancet infographic - Earth Commission - Social 02.png

Het onderzoek roept op tot verandering op drie gebieden. Ten eerste een verandering in beleid en financieringsmechanismen die zowel ongelijkheid aanpakken en de druk op natuur en klimaat verminderen. Ten tweede zullen we overal in de samenleving toe moeten naar een efficiënter en effectiever beheer, verdeling en gebruik van hulpbronnen. En tenslotte moeten we investeren in duurzame en betaalbare technologieën. Die zijn noodzakelijk om het gebruik van hulpbronnen terug te dringen, en binnen de veilige en rechtvaardige systeemgrenzen te blijven. Vooral voor bedrijven en steden is er een grote rol weggelegd bij het stimuleren van deze transities - waarbij zij een betere rentmeester van de beschikbare natuurlijke hulpbronnen worden. De studie geeft een richting voor het verminderen van hun impact op de planeet.