Nederlands Centrum voor Luminescentiedatering (NCL)

Luminescentiedatering bepaalt de laatste blootstelling aan licht of warmte van natuurlijke mineralen, voornamelijk kwarts en veldspaat. De methode wordt gebruikt om het tijdstip van afzetting en begraving van sedimenten vast te stellen, of het tijdstip van het bakken van keramische artefacten (bijv. aardewerk en baksteen). Luminescentiedatering heeft een breed leeftijdsbereik en bestrijkt de periode van enkele jaren tot een half miljoen jaar. De precisie is tot 3% van de verkregen leeftijd. Luminescentiedatering is bij uitstek geschikt voor eolische en kustafzettingen, maar wordt in toenemende mate en met succes gebruikt voor een breed scala aan andere afzettingsmilieus (bijv. fluviatiel, colluviaal en antropogeen).

Het NCL heeft de expertise en faciliteiten om monsters te dateren voor NCL-partners en externe gebruikers. In deze datingprojecten werken we graag samen gedurende het hele proces. We nodigen gebruikers uit om contact met ons op te nemen om de mogelijkheden en beperkingen van luminescentiedatering te bespreken.

Samenwerking 

Voordat we een gezamenlijk dateringsproject starten, bespreken we graag de geschiktheid van luminescentiedatering en de bemonsteringsstrategie.  Voor grotere projecten gaan we graag mee met veldwerk om de monsters te verzamelen. We maken monsters klaar voor analyse, voeren de metingen uit met behulp van state-of-the-art apparatuur, en leveren een rapport met details over de gebruikte methoden en de verkregen resultaten. Dit rapport kan in het Nederlands of Engels worden opgesteld. We dragen ook graag bij aan wetenschappelijke of publiekspublicaties die gebaseerd zijn op de luminescentiedateringen. 

Prijzen 

Luminescentiedatering is een arbeidsintensief proces en maakt gebruik van geavanceerde apparatuur. Om een deel van de kosten te dekken, moeten we kosten in rekening brengen voor de uitgevoerde analyses. De prijs hangt daarbij af van het aantal monsters, en de vorm van samenwerking.

Bemonsterings richtlijnen

Bemonstering van sedimenten wordt meestal uitgevoerd door bemonsteringsbuizen in een ontsluiting te hameren. Als alternatief kunnen ook monsters worden verkregen uit geboorde kernen. Het belangrijkste is dat blootstelling aan licht tijdens de bemonstering moet worden vermeden, omdat dit het luminescentiesignaal dat voor de datering wordt gebruikt, zou resetten. We raden aan om altijd voorafgaand aan de bemonstering contact met ons op te nemen om de ideale bemonsteringsstrategie te bespreken.

Authenticatie en datering van kunstvoorwerpen

We richten ons op het dateren van sedimenten en archeologische artefacten. Daarnaast werken we af en toe samen met musea om kunstobjecten te dateren. Wij bieden echter geen service voor het dateren of authenticeren van keramische kunstobjecten voor particulieren of kunsthandelaren.

Het Nederlands Centrum voor Luminescentiedatering beschikt over een van de best uitgeruste luminescentiedateringsfaciliteiten van Europa.

Onze monstervoorbereiding

Een royaal laboratorium uitgerust met amberkleurige doka-verlichting en drie zuurkasten is beschikbaar voor de voorbereiding van monsters. Hier worden monsters bereid met behulp van een combinatie van chemische en fysische methoden, dichtheid en magnetische scheiding om gezuiverde kwarts- of K-veldspaatextracten te verkrijgen.

Luminescentie metingen

Voor luminescentiemetingen beschikken we over vijf Risoe TL/OSL-readers, elk voorzien van een Sr/Y bètabron. Met twee van deze apparaten kunnen we OSL signalen korrel-voor korrel uitlezen. Een ander apparaat kan worden gebruikt voor gepulseerde stimulatie en is uitgerust met een unieke violette stimulatie-eenheid om door kwartsviolet gestimuleerde luminescentie (VSL) signalen te meten.

Bepaling van het dosistempo

Dosistempo's worden bepaald met behulp van gammastraalspectroscopie of gecombineerde alfa-bètatelling. Onze Canberra gamma-spectrometer en μdose teller zijn ondergebracht in het WFSR-instituut op de WUR-campus. Soms gebruiken we neutronenactiveringsanalyse in samenwerking met de Technische Universiteit Delft voor zeer kleine monsters van aardewerk.

Artist impression

De jonge kunstenaar Annabel Quick maakte een videokunstwerk 'Standfast, landfast, lightfast' dat een impressie geeft van het werk in het lab, en met prachtig beeld van oplichtende zandkorrels.

In ons onderzoek richten we ons op het ontwikkelen van nieuwe en verbeterde methoden voor luminescentiedatering en om nieuwe toepassingen mogelijk te maken. Ons onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de WUR-groep Bodemgeografie en Landschap en andere NCL-partners.

In ons onderzoek richten we ons op de volgende thema's:

• Datering van antropogene afzettingen (EARTHWORK- en HESTIA-projecten )
• Ontwikkeling van nieuwe toepassingen voor luminescentiedatering in de bodemkunde
• Ontwikkeling van luminescentiemethoden om sedimenttransportprocessen af te leiden (TRAILS & PERU-projecten )

De NCL-faciliteit wordt gebruikt door studenten van het WUR-vak SGL33806 The 4th dimension in earth sciences '. Daarnaast zijn er mogelijkheden om een masterscriptie of stage te doen met betrekking tot luminescentiedatering, zowel voor WUR-studenten als voor studenten van NCL-partners.

Voordat we aan een scriptie beginnen, verwachten we dat WUR-studenten het vak SGL33806 The 4th Dimension in Earth Sciences hebben gevolgd.

Neem contact op met Liz Chamberlain, SGL-scriptiecoördinator, voor meer informatie.

Alle analyses die bij het NCL worden uitgevoerd, worden opgeslagen in een online doorzoekbare database: www.lumid.nl.

LumiD - de luminescentie datingbase

LumiD is een database met informatie over alle monsters die door het NCL zijn verwerkt en van gepubliceerde informatie over monsters uit Nederland die zijn gedateerd in andere luminescentiedateringslaboratoria. Gasten kunnen LumiD gebruiken om naar monsters te zoeken met behulp van een reeks zoekcriteria. NCL-klanten kunnen een bestelformulier downloaden om nieuwe monsters in te dienen en de voortgang van hun projecten te volgen. LumiD is gekoppeld aan OpenStreetMap voor visualisatie en om te helpen bij het zoeken naar monsters op een specifieke locatie. www.lumid.nl

Scripts

Matlab-scripts voor bootstrap-leeftijdsmodellen (Cunningham and Wallinga, 2012) zijn beschikbaar op https://git.wur.nl/ncl/bootstrap_cunningham_wallinga_2012.

• Een duidelijk signaal
  Wallinga, Jakob (2025)
• Tracing nourished sand in a dynamic tidal delta using single-grain luminescence signals
  de Boer, A.M. , Pannozo, Natascia , Pearson, Stuart , van Prooijen, B.C. , Wallinga, J. (2025)
• Ancient Agricultural Field Systems Brought to Light : The EARTHWORK project
  van Beek, R. , Choi, J. , Chamberlain, E.L. , Wallinga, J. , Harkema, T.T.L. (2025)
• Prehistorische Akkers Opnieuw Belicht : Het EARTHWORK project
  van Beek, R. , Choi, J. , Chamberlain, E.L. , Wallinga, J. , Harkema, T.T.L. (2025)
• Dataset underlying the publication: Luminescence dating approaches to reconstruct the formation of plaggic anthrosols
  Choi, Jungyu , van Beek, Roy , Chamberlain, Liz , Reimann, Tony , Smeenge, Harm , van Oorschot, Annika , Wallinga, Jakob (2024)