Project

CAN-DO-IT - kringlooplandbouw in Noord-Nederland

Hoe kunnen we in Noord-Nederland een transitie naar een circulair voedselsysteem ondersteunen en waar mogelijk versnellen? Dat wil het CAN-DO-IT project (Circular Agriculture in North-Netherlands: Daring scenarios and Interlinked Transformation) onderzoeken.

De transitie naar een circulair voedselsysteem vraagt om een fundamentele verandering van de markt, het beleid, technologie ontwikkeling en het gedrag van consumenten. De weg is complex, maar iedere stap in de goede richting doet er toe. Wij hebben daarom binnen dit project gekozen voor de small-wins benadering.

Een circulair voedselsysteem

De volgende 5 principes zijn toepasbaar en helpen om te kunnen produceren en consumeren binnen de draagkracht van onze aarde.

  1. Het waarborgen van onze natuurlijke hulpbronnen: een gezonde bodem, schone lucht en wateren, biodiversiteit en natuur.
  2. Het vermijden van voedselverliezen en -verspilling, inclusief het vermijden van overconsumptie of onnodige consumptie.
  3. Het effectief gebruik van grondstoffen, o.a. het gebruik van vruchtbaar akkerland voor de productie van voedsel voor directe menselijke consumptie.
  4. Het hergebruiken van onvermijdbare reststromen.
  5. Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en het minimaliseren van het energieverbruik.

Kringlooplandbouw small wins

Small wins zijn hier kleine betekenisvolle stapjes met tastbare resultaten richting een circulair voedselsysteem (zie hiernaast). We willen specifiek  onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de landbouw binnen een circulair voedselsysteem. Small wins zijn radicaal nieuwe praktijken, inzichten en waarden waarmee actoren barrières hebben overwonnen. Zij laten zien wat mogelijk is. Door deze initiatieven te helpen verbreden, verdiepen en versnellen kan de transitie naar een circulair voedselsysteem dichterbij komen.

Noord-Nederland

In Noord-Nederland bestaan al veel small wins aangaande kringlooplandbouw en is er veel energie  om een circulair voedselsysteem te bewerkstelligen. De regio kent ook veel ondersteuning vanuit de overheid en provincies via de Regiodeal en experimenteergebieden. We kunnen veel leren van wat er nu al gaande is en via een participatief proces samen met belanghebbenden in Noord-Nederland willen we kijken hoe we de transitie kunnen ondersteunen.

Overzicht van het project

Het project zal eerst het huidige voedselsysteem in Noord-Nederland in kaart brengen, en op zoek gaan naar small wins. Vervolgens gaan we kijken naar de consequenties voor duurzaamheid van het sluiten van kringlopen op Noord-Nederlandse, Nederlandse en Europese schaal. We richten ons hierbij op consequenties voor de landbouw, de natuur, het milieu, en sociaaleconomische thema’s, zoals lokale werkgelegenheid en leefbaarheid. We onderzoeken hoe small wins kunnen bijdragen aan een meer circulair voedselsysteem in Noord Nederland. Daarnaast willen we inzicht krijgen in hoe bestuurlijke interventies small wins kunnen helpen verspreiden, verdiepen en versnellen. Het project zal een participatief leerproces opzetten in de regio om samen met belanghebbenden deze analyses te bediscussiëren. Door in dit participatief proces ook met elkaar transitiepaden te ontwikkelen, kunnen we elkaar helpen om een transitie naar een circulair voedselsysteem mogelijk te maken. 

Vier onderzoekslijnen

Inhoudelijk kent het CAN-DO-IT project vier onderzoekslijnen die 4 PhD studenten zullen onderzoeken. In dit filmpje stellen Durk Tamsma, Anne Hoogstra, Jelle Silvius en Annemarieke de Bruin zich voor.

Milieukundige regionale analyse

Durk Tamsma richt zich op het analyseren van de milieukundige aspecten van het huidige voedselsysteem in Noord-Nederland en van een aantal circulaire toekomstbeelden. Hierin zal hij kijken naar het sluiten van kringlopen op regionale, Nederlandse en Europese schaal. Hij bestudeert de stromen van koolstof, stikstof, fosfaat en biomassa.

Milieu- en economische analyse van small wins

Anne Hoogstra onderzoekt de milieu- en economische effecten van small wins aangaande kringlooplandbouw, in Noord-Nederland op bedrijfsniveau. Zij zal ook kijken naar de consequenties op het milieu van het verspreiden van bepaalde small wins (ook aandacht voor biodiversiteit) en naar de economische omstandigheden en verdienmodellen die small wins mogelijk hebben gemaakt.

Bestuurskundige analyse

Jelle Silvius zal kijken naar de sturing van de transitie naar kringlooplandbouw in Noord-Nederland. Hij onderzoekt hoe interventies eruit zien, wanneer ze effectief zijn, en in welke beleidsdomeinen er ingegrepen moet worden. Hierin zal hij de synergiën en incoherenties analyseren en hoe overheden gebruik kunnen maken van de bestaande dynamiek in de samenleving.

Eerlijke transitie

Annemarieke de Bruin onderzoekt hoe de transitie naar een circulair voedselsysteem duurzaam en eerlijk kan zijn. Zij zal hiervoor binnen het voedselsysteem sociaaleconomische en milieukundige ongelijkheden in kaart brengen en analyseren hoe mensen in Noord-Nederland (on)rechtvaardigheden ervaren. Daarnaast analyseert zij of de participatief ontwikkelde transitiepaden kunnen leiden tot nieuwe (on)rechtvaardigheden.

Een andere PhD bij de WUR, Vincent Oostvogels, is ook werkzaam in Noord-Nederland, in het Waterkwartier, en richt zich op biodiversiteit binnen de context van de melkveehouderij.

Projectteam

Het project brengt een interdisciplinair team samen met expertise in plantaardige en dierlijke productie, bestuurskunde, bedrijfskunde en economie. Het projectteam wordt geleid door Imke de Boer (WUR – Dierlijke Productiesystemen) en bestaat uit onderzoekers van de WUR, i.e. Evelien de Olde, Corina van Middelaar en Lieneke Bakker (Dierlijke Productiesystemen), Martin van Ittersum en Tom Schut (Plantaardige productiesystemen) en Katrien Termeer en Jeroen Candel (Bestuurskunde); onderzoekers van de RUG/Campus Fryslân, i.e. Gjalt de Jong en Niels Faber (Duurzaam Ondernemen in een Circulaire Economie); medewerkers van onze medefinanciers van het ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Rabobank, Agrifirm NWE, en Meststoffen Nederland; en ondersteuning AgroAgenda NoordNederland.