Granen met verlaagde toxiciteit als alternatief voor glutenvrij dieet

Dit is lastig, omdat de meeste patiënten met coeliakie niet of verkeerd gediagnosticeerd zijn. Zij blijven dus gewoon glutenhoudende producten eten. Ook is het steeds moeilijker om voedingsmiddelen zonder gluten te vinden. Sinds 2004 is Wageningen actief in het Celiac Disease Consortium (CDC). Dit consortium doet onderzoek naar een effectieve diagnose, preventie en therapie van coeliakie en werkt aan de ontwikkeling van veilig voedsel voor coeliakiepatiënten. Een van de veelbelovende strategieën is om tarwe met een verlaagde coeliakietoxiciteit te ontwikkelen.

Coeliakie ontstaat doordat de dunne darm een immuunreactie geeft op bepaalde fragmenten van gluteneiwitten. Er ontstaan ontstekingen, waardoor het oppervlak van de dunne darm wordt afgevlakt. Hierdoor produceert het lichaam minder enzymen die nodig zijn voor de spijsvertering en neemt het minder voedingscomponenten op. Dit kan leiden tot een groot aantal medische complicaties:

• chronische diaree
• smeuïge, stinkende ontlasting
• overmatige ontlasting of constipatie
• winderigheid
• opgezette buik
• huilerigheid, depressiviteit
• chronische vermoeidheid
• hoofdpijn
• ondergewicht, dunne armen en benen
• groeistoornissen bij jonge kinderen
• bloedarmoede
• weinig eetlust
• overgeven
• branderig gevoel, jeuk of tintelingen op de huid
• botontkalking
• vruchtbaarheidsproblemen
• darmkanker

Niet alle gluteneiwitten zijn schadelijk voor coeliakiepatiënt

Gluteneiwitten zijn de reserve-eiwitten in de graankorrel van tarwe, gerst en rogge. Kenmerkend aan deze eiwitten is dat ze niet oplossen in water. Voegen we water aan tarwebloem toe, dan ontstaat er een elastisch deeg. Lang niet alle gluteneiwitten leiden tot immunologische reacties. Daarvoor zorgen alleen die eiwitten, waarin toxische fragmenten aanwezig zijn. In totaal zijn ongeveer zestig van dergelijke fragmenten bekend. De mate van toxiciteit is verschillend. Ook reageren niet alle patiënten op dezelfde fragmenten. Op enkele fragmenten uit de groep van de gliadine-eiwitten (een bepaald type gluteneiwit) wordt door bijna alle patiënten heftig gereageerd.. Graanproducten zoals rijst, maïs, teff en haver zijn onschuldig voor coeliakiepatiënten. Toch moeten zij oppassen met deze producten, omdat deze tijdens de verwerking mogelijk besmet geraakt kunnen zijn met sporen van gluten.

Doorbraak van coeliakieveilige tarwe?

Nieuw onderzoek naar veroorzakers van coeliakietoxiciteit toont aan dat het mogelijk moet zijn om coeliakieveilige tarwevariëteiten te produceren. Een veelbelovende strategie is om bestaande laag-toxische tarwesoorten te selecteren en die rechtstreeks voor productie aan te wenden of te gebruiken in veredelingsprogramma’s. Om het veredelingsproces te versnellen, kan geput worden uit informatie in de gluten database van Wageningen UR. Voorwaarde voor een doorbraak van coeliakieveilige tarwe is wel dat de nieuwe variëteiten dezelfde landbouwkundige en voedingstechnologische kwaliteit moeten hebben als de tarwevariëteiten die nu in brood worden gebruikt.

Belang van verlaging coeliakietoxiciteit

Omdat minder dan 15 procent van de patiënten (in Nederland en wereldwijd) goed gediagnosticeerd is en glutenvrije producten consumeert, is het van groot belang de toxiciteit van tarwe grootschalig aan te pakken. Mensen met coeliakie (wereldwijd vele miljoenen) hebben een sterk verhoogde sterfkans als zij niet glutenvrij eten. Hier ligt een gezamenlijke uitdaging en ook een verantwoordelijkheid voor de graanveredelaars, de voedingsindustrie, het onderzoek en de overheid. 

Glutenvrije haverketen

Pas sinds kort wordt op basis van uitgebreid internationaal wetenschappelijk onderzoek ook haver tot de glutenvrije granen gerekend. Hierop hebben de Wageningse onderzoekers geanticipeerd door al sinds enige jaren te werken aan het opzetten van een glutenvrije haverketen. Samen met bedrijfslevenpartners zijn de eerste producten van in Nederland geteelde, gegarandeerd glutenvrije haver binnenkort klaar om op de markt te verschijnen.

Links

• DSM
• Limagrain
• PREVENTCD
• Eurodiagnostica
• VU Medisch Centrum
• Erasmus Medisch Centrum
• De Nederlandse Haverketen
• Gluten: a two-edged sword
• Netherlands Genomics Initiative
• Celiac Disease Consortium (CDC)
• Leids Universitair Medisch Centrum
• Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV)
• Universitair Medisch Centrum Groningen
• Association des Amidonniers et Féculiers (AAF)

Publicaties

 

• Avenin diversity analysis of the genus Avena (oat). Relevance for people with celiac disease

  Londono, D.M. , Westende, W.P.C. van 't , Goryunova, S.V. , Salentijn, E.M.J. , Broeck, H.C. van den , Meer, I.M. van der , Visser, R.G.F. , Gilissen, L.J.W.J. , Smulders, M.J.M. (2013) Journal of Cereal Science 58 (2013)1. - ISSN 0733-5210 - p. 170 - 177.

• Expansion of the gamma-gliadin gene family in Aegilops and Triticum

  Goryunova, S.V. , Salentijn, E.M.J. , Chikida, N.N. , Kochieva, E.Z. , Meer, I.M. van der , Gilissen, L.J.W.J. , Smulders, M.J.M. (2012) BMC Evolutionary Biology 12 (2012). - ISSN 1471-2148 - 12 p.

• Food-related strategies towards reduction of gluten intolerance and gluten sensitivity

  Gilissen, L.J.W.J. , Broeck, H.C. van den , Londono, D.M. , Salentijn, E.M.J. , Koning, F. , Meer, I.M. van der , Smulders, M.J.M. (2012) In: Proceedings of the 25th Meeting Working Group on Prolamin Analysis and Toxicity (PWG), Felbach, Germany, September 29 - October 2, 2012. - - p. 29 - 35.

• Celiac disease T cell epitopes from gamma-gliadins: immunoreactivity depends on the genome of origin, transcript frequency, and flanking protein variation

  Salentijn, E.M.J. , Mitea, D.C. , Goryunova, S.V. , Meer, I.M. van der , Padioleau, I. , Gilissen, L.J.W.J. , Koning, F. de , Smulders, M.J.M. (2012) BMC Genomics 13 (2012). - ISSN 1471-2164 - 23 p.

• Assessing the CD-toxic potential of wheat varieties by deep 454 transcript sequencing

  Salentijn, E.M.J. , Esselink, G. , Goryunova, S.V. , Gilissen, L.J.W.J. , Smulders, M.J.M. (2012)

• Dough quality of bread wheat lacking ¿-gliadins with celiac disease epitopes and addition of celiac-safe avenins to improve dough quality

  Broeck, H.C. van den , Gilissen, L.J.W.J. , Smulders, M.J.M. , Meer, I.M. van der , Hamer, R.J. (2011) Journal of Cereal Science 53 (2011)2. - ISSN 0733-5210 - p. 206 - 216.

• Coeliac-safe wheat. A novelwheat to decrease the prevalence and symptoms of coeliac disease

  Broeck, H.C. van den , Smulders, M.J.M. , Hamer, R.J. , Gilissen, L.J.W.J. , Meer, I.M. van der (2011) Agro Food Industry Hi-Tech 22 (2011)3. - ISSN 1722-6996 - p. 18 - 21.

• A universal approach to eliminate antigenic properties of alpha-gliadin peptides in celiac disease

  Mitea, C. , Salentijn, E.M.J. , Veelen, P. van , Goryunova-Svetlana, V. , Meer, I.M. van der , Broeck, H.C. van den , Mujico, J.R. , Monserrat, V. , Gilissen, L.J.W.J. , Drijfhout, J.W. , Dekking, L. , Smulders, M.J.M. (2010) PLoS ONE 5 (2010). - ISSN 1932-6203 - 12 p.

• Development of safe foods for celiac patients- A multidisciplinary approach.

  Gilissen, L.J.W.J. , Broeck, H.C. van den , Westende, W.P.C. van 't , Londono, D.M. , Salentijn, E.M.J. , Meer, I.M. van der , Smulders, M.J.M. (2010) Food for thought : food science news, technology and development from the Netherlands 3 (2010). - p. 1 - 4.

• In search of tetraploid wheat accessions reduced in celiac disease-related gluten epitopes

  Broeck, H.C. van den , Hongbing, C. , Lacaze, X. , Dusautoir, J.C. , Gilissen, L.J.W.J. , Smulders, J.M. , Meer, I.M. van der (2010) Molecular BioSystems 6 (2010)11. - ISSN 1742-206X - p. 2206 - 2213.

• 1
• 2
• Volgende