‘Veranker innovatie in een vroeg stadium binnen de samenleving’

Lange tijd werd verondersteld dat wetenschap en technologie onvermijdelijk tot het voordeel van onze samenleving zouden strekken. Deze veronderstelling paste bij het beeld van een ‘verlichte’ wetenschap, waarin technologie een onstuitbare opmars zou maken en tal van maatschappelijke voordelen zou opleveren. Maar inmiddels is duidelijk geworden dat wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen zowel voor- als nadelen kunnen hebben. Deze variëren van de kopzorgen van natuurkundigen over hun verantwoordelijkheid ten aanzien van de atoombom tot de onvoorziene - en mogelijk onherroepelijke - gevolgen van technologische innovaties. Daarom moet wetenschappelijke verantwoordelijkheid breder worden getrokken.

Genetische modificatie

Neem de biotechnologische innovaties binnen de landbouw, waartoe de genetische modificatie van gewassen en de nieuwe CRISPR/Cas9-techniek voor genoombewerking (gene editing) behoren. Deze technologieën vragen om een verantwoordelijk beheer, omdat ze de potentie hebben leven te transformeren. “Om deze technieken in onze maatschappij te kunnen verankeren, moeten we vooruitlopen op hun toekomstige effecten, zowel op de natuur als op de maatschappij”, aldus Macnaghten. Genetische modificatie zou een innovatieve oplossing kunnen zijn voor de belangrijke vraag hoe we een groeiende wereldbevolking moeten voeden. “Maar eerst moeten we begrijpen waarom genetisch gemodificeerde gewassen niet universeel als publiek goed geaccepteerd worden om inzicht te krijgen in de omstandigheden waarin deze gewassen kunnen helpen bij de oplossing van dit voedselvraagstuk”, vertelt Macnaghten.

Denkkader

Macnaghten is op zoek naar de oplossing voor deze - en soortgelijke kwesties - binnen verwante vakgebieden als nanotechnologie en geo-engineering. Daartoe geeft hij leiding aan de ontwikkeling van een denkkader voor verantwoordelijke innovatie. Hij beschikt over een brede ervaring op dit gebied. Macnaghten gaf eerder leiding aan het Europese DEEPEN-project (Deepening Ethical Engagement and Participation in Emerging Nanotechnologies), was een van de leiders van een project waarin een denkkader voor verantwoordelijke innovatie werd ontwikkeld voor Britse onderzoeksraden, en coördineerde een vergelijkend onderzoeksproject naar de factoren die invloed hebben op de acceptatie, het gebruik en de weerstand tegen genetisch gemodificeerde gewassen in Brazilië, Mexico en India. Vanuit deze typologie werd een denkkader voor verantwoordelijke innovatie ontwikkeld.

Gezamenlijk beheer

In zijn inaugurele lezing ‘The metis of responsible innovation: Helping society to get better at the conversation between today and tomorrow’ legt Macnaghten de praktijk van ‘verantwoordelijke innovatie’ uit. Hij definieert dit als zorg dragen voor de toekomst door een gezamenlijk beheer van wetenschap en innovatie in het heden. “We moeten gewiekst te werk gaan om vanzelfsprekende veronderstellingen te weerleggen en tegenwicht te bieden aan de krachten van technologisch determinisme en de markt”, zegt Macnaghten.

Het denkkader gaat uit van de bezorgdheid die mensen uitspreken over nieuwe wetenschap en technologie en de vragen die wetenschappers zichzelf volgens hen zouden moeten stellen. “Verantwoordelijke innovatie houdt in dat we de capaciteit ontwikkelen om anticiperend, insluitend, reflexief en gericht op dialoog te zijn”, aldus Macnaghten. “We moeten daarom een breed gamma aan praktische vaardigheden en kennis ontwikkelen om te kunnen inspelen op een constant veranderende omgeving.”

Gezamenlijke creatie

“Als we de samenleving willen helpen een brug te slaan tussen het heden en de toekomst”, concludeert Macnaghten, “dan moeten we in een vroeg stadium van het onderzoeks- en innovatieproces ingrijpen om zo samen een verantwoordelijke toekomst met en voor de maatschappij te creëren. Verantwoordelijke innovatie biedt een zinvolle weg vooruit.”

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Prof. Macnaghten: ‘We moeten manieren vinden om innovatie in een vroeg stadium binnen de samenleving te verankeren’