Dossier

Agroforestry

De term agroforestry wordt vaak gebruikt voor landbouwsystemen waarin houtigen, zoals bomen en struiken, worden gecombineerd met landbouwgewassen of veeteelt, op hetzelfde stuk land. In Nederland scharen we voedselbossen, landbouwsystemen met alleen maar meerjarige plantensoorten, ook onder agroforestry. Deze vorm van mengteelt kan positief uitwerken op o.a. de biodiversiteit, de bodemvruchtbaarheid en de aantrekkelijkheid van het landschap.

Wat is agroforestry?

De verschijningsvormen van agroforestry zijn erg divers en variëren van struiken als voederboom voor vee op grasland tot complexe voedselbossen. Het ontwerp van een agroforestry-systeem wordt bepaald door veel verschillende factoren, waaronder o.a. grondsoort, schaalniveau en beoogd management. Maar ook door de doelen die men heeft met agroforestry. Deze vorm van landbouw biedt zowel ecologische als economische voordelen. Agroforestry wordt dan ook steeds vaker genoemd als duurzame en innovatieve vorm van landbouw.

Foto: Joris van der Kamp, Future Farmers Film Productions
Foto: Joris van der Kamp, Future Farmers Film Productions

Wat zijn de voordelen van het combineren van bomen en landbouw?

Naast het versterken van de boven- en ondergrondse weerbaarheid van landbouwsystemen én het verhogen van de biodiversiteit, heeft agroforestry de potentie om een bijdrage te leveren aan:

  • Produceren van voedsel, veevoer en biomassa
  • Efficiënt benutten van ecologische hulpbronnen (water, licht en nutriënten)
  • Klimaatmigitatie en -adaptatie (o.a. door CO2-vastlegging)
  • Beschutting en extra voederwaarde voor vee
  • Economische weerbaarheid van het agrarische bedrijf d.m.v. risicospreiding
  • Bieden van een recreatief aantrekkelijk landschap.

In Nederland is op dit moment nog onvoldoende kennis en ervaring op het gebied van agroforestry om te weten op welke manier en in welke mate deze potentie benut kan worden. Onderzoekers van Wageningen University & Research zetten zich in om antwoorden te vinden op vragen als: Wat kan agroforestry opleveren aan productie en bodemvruchtbaarheid? Heeft agroforestry invloed op ziekte- en plaagdruk? Hoe kun je natuur en biodiversiteit integreren in een rendabele bedrijfsvoering? En welke kansen en belemmeringen zijn er voor dit soort combinaties?

Met het antwoord op bovenstaande vragen zal duidelijk worden of en hoe agroforestry kan bijdragen aan de maatschappelijke opgaves waar Nederland op dit moment mee te maken heeft. Denk aan klimaatverandering, water, stikstof en biodiversiteit.

Welke agroforestry projecten lopen er bij WUR?

PPS Verdienmodellen in agroforestry (2022 – 2025)

De PPS Verdienmodellen in agroforestry bouwt voort op de verzamelde kennis & resultaten uit de PPS Agroforestry, maar met specifieke aandacht voor het businessmodel van agroforestry en met nieuwe (financierings- en uitvoerings)partners. De economische perspectieven voor houtige gewassen in huidige landbouwsystemen zijn voor ondernemers ontzettend relevant.

In dit project ligt de focus op zowel akkerbouw als vollegrondsgroenteteelt en veehouderij (in samenwerking met de PPS Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel & biodiversiteit). Samen met boeren, ketenpartijen, beleidsmakers en anderen wordt kennis verzameld en worden gegevens gegenereerd om beter inzicht te krijgen in hoe er met agroforestry een goede boterham valt te verdienen.

PPS Agroforestry (2019-2022)

In dit eerste grootschalige project over agroforestry heeft WUR Open Teelten, samen met diverse andere partijen en een kerngroep van 6 akkerbouwers, het thema agroforestry op de kaart gezet in Nederland. In de afgelopen 4 jaar is agroforestry van echt pionieren naar een bekend begrip gegaan.

Resultaten van de activiteiten, zoals factsheets en verkenningen, zijn te vinden op de projectpagina van dit project. In de loop van 2022 zullen er nog meer factsheets verschijnen. De PPS Agroforestry loopt af, maar het onderzoek en de monitoring loopt door in de nieuwe PPS ‘Verdienmodellen in agroforestry’.

Agroforestry in Engeland
Agroforestry in Engeland

BO Beleid en ruimte voor agroforestry (2022)

Het doel van het beleidsondersteunend onderzoek ‘Beleid en ruimte voor agroforestry’ is tweeledig:

  • Verzamelen van huidige kennis en ervaringen m.b.t. verdienmodellen voor agroforestry uit binnen- en buitenland (in vergelijkbare klimaatzones).
  • Verkennen van omstandigheden waaronder dergelijke verdienmodellen in Nederland het meest kansrijk zijn, zowel op bedrijfs- als gebiedsniveau.

In overleg met verschillende partijen wordt een voorlopig overzicht gemaakt van waar in Nederland vooral ruimte ligt voor agroforestry en hoe de toepassing van agroforestry haalbaarder en rendabeler gemaakt kan worden. Resultaten van het onderzoek worden verwerkt tot (beleids)aanbevelingen voor landelijke en regionale overheden, o.a. over de rol die zij kunnen spelen om meer ruimte/mogelijkheden te creëren en hoe er gebruikt gemaakt kan worden van de potentie van agroforestry om bij te dragen aan doelen rond klimaataanpassing, biodiversiteit, etc.

Tarwe – populier agroforestry systeem, Zuid Frankrijk (foto: Christian Dupraz)
Tarwe – populier agroforestry systeem, Zuid Frankrijk (foto: Christian Dupraz)

PPS Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit

Dit project staat onder leiding van WUR Livestock Research en draait om melkveehouders. Het doel is om melkveehouders kennis te laten maken met Agroforestry en om handvaten te geven om Agroforestry in de
toekomst toe te passen binnen de bedrijfsvoering. Binnen de PPS Agroforestry voor klimaat positieve zuivel en biodiversiteit werkt de WUR samen met het ministrie van LNV, het Melkveefonds, de noordelijke provincies, Gemeente Leeuwarden en LTO Noord.

Kijk voor meer informatie op de projectpagina 'Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit'.

Greendeal Voedselbossen & Project ‘Wetenschappelijk bodemvorming onder de voedselbosbouw’

Onder leiding van Wageningen Evironmental Research wordt in de Greendeal Voedselbossen en het project ‘Wetenschappelijke bodemvorming onder voedselbosbouw’ onderzoek gedaan naar voedselbossen. Er wordt gekeken naar o.a. ontwerp, beheer en maatschappelijke waarde. Maar ook naar hoe voedselbossen effect kunnen hebben op de bodem. Zie ook de Rekentool Voedselbossen die binnen dit project is ontwikkeld.

Kijk voor meer informatie en de rekentool op de projectpagina Wetenschappelijke bodemvorming onder de voedselbosbouw.

Lees meer over deze en andere projecten

Andere initiatieven rond agroforestry in Nederland waar WUR bij betrokken is

Agroforestry Netwerk Nederland

Platform waar diverse stakeholders rond agroforestry elkaar kunnen vinden en waar informatie, ervaring en projecten uitgewisseld en op elkaar afgestemd worden. WUR is lid van dit netwerk en speelt een belangrijke rol in de werkgroep Onderzoek, kennis en innovatie. Lees voor meer informatie het nieuwsbericht Start Agroforestry Netwerk Nederland.

Agroforestry Internationaal

Bij WUR werken we ook internationaal aan Agroforestry. Bijvoorbeeld op de thee- en kokosplantages in Sri Lanka (2021 – 2024). Het project heeft als doel om een publiek private samenwerking te faciliteren om zo de agroforestry-aanpak in een aangetaste kokosnoot- en theeplantage te testen. Het uiteindelijke doel is om de ecologische en sociaal-economische duurzaamheid van deze productiesystemen te verbeteren. Op de lange termijn hopen we richtlijnen te ontwikkelen, op basis van een agroforestry-benadering, die het milieu ten goede komt en kansen biedt om de inkomstenbronnen van de plantages te vergroten.

Download het inspiratiedocument

Klik op de afbeelding om de download te starten
Klik op de afbeelding om de download te starten

EU project AGROMIX (2020-2024)

Gemengde landbouw en agroforestry kunnen de overgang naar een klimaatbestendigere landbouw stimuleren. Maar hoe pak je dat als boer of boerin slim aan? Onderzoekers van Wageningen University & Research en hun Europese collega’s laten in AGROMIX boeren in heel Europa experimenteren met klimaat-slimme combinaties van dieren, bomen en gewassen. In het project worden boeren, onderzoekers en beleidsmakers samengebracht om te onderzoeken, te experimenteren en tot oplossingen te komen. Dat doen ze in twaalf pilots door heel Europa, waarin gemengde landbouw en verschillende vormen van agroforestry worden getest. De uitkomsten zullen worden gebruikt om beleidsaanbevelingen te maken die de overgang naar een duurzamere landbouw moeten ondersteunen.

Foto door Bedneyimages (Freepik)
Foto door Bedneyimages (Freepik)

Download de factsheets over agroforestry

WUR Agroforestry in de media

Agroforestry in Ekoland
Agroforestry in Ekoland
Lennart Fuchs in het NOS Journaal
Lennart Fuchs in het NOS Journaal