FD: 'Buitenlandse studenten zijn geen melkkoe'

De boodschap van Mol is helder: “De wereld staat voor grote uitdagingen rond klimaat, biodiversiteit en voedselproductie. Precies de thema’s waar WUR aan werkt. Internationalisering zit in het DNA van WUR. We hebben internationale studenten en medewerkers nodig om die kennis wereldwijd toe te passen. Ongeacht landelijke politiek zijn en blijven zij van harte welkom bij WUR.”

In het kort
Het kabinet werkt aan het indammen van het aantal buitenlandse studenten.
Die zouden Nederlandse studenten verdringen en door hun aanwezigheid zou het onderwijs te veel verengelsen.
De rector magnificus van WUR pleit tegen landelijk beleid op dit vlak.
Volgens hem zijn universiteiten niet met elkaar te vergelijken, en is Wageningen bij uitstek gebaat bij zijn internationale karakter.

Interview

In de grote hal van het Atlas-gebouw op de campus in Wageningen is net een delegatie Chinezen neergestreken. Een beetje ongemakkelijk worden er in het Engels vriendelijkheden en cadeautjes uitgewisseld tussen de delegatieleden en stikstofprofessor Wim de Vries.Het blijkt een bezoek van vertegenwoordigers van Zhejiang University. Ieder jaar komen tientallen buitenlandse delegaties naar Wageningen op zoek naar samenwerking omdat de instelling bekendstaat als een van de beste landbouwuniversiteiten ter wereld. Wageningen is van oudsher een internationale universiteit, ooit opgericht voor landbouw in de toenmalige koloniën. 'Van de eerste cohort studenten in 1918 kwam 30% niet uit Nederland. We waren de eerste universiteit met Engelstalig onderwijs', zegt Mol. 

Maatwerk
Op dit moment heeft de WUR ruim 13.000 studenten uit 113 landen. Mol: 'En we werken in meer dan honderd landen samen. Wij hebben een internationaal profiel. Daarmee nemen we ook het bedrijfsleven mee over de grens.

'Dus als het kabinet spreekt over het beteugelen van internationalisering, schuiven ze in Wageningen al snel ongemakkelijk op hun toeschouwersbankje. Voorál als een minister aankondigt, zoals onderwijsminister Robbert Dijkgraaf (D66) in april deed, dat hij plannen maakt voor landelijke regie op buitenlandse studentenstromen. 'Iedere universiteit is anders, je moet dat niet landelijk willen sturen', waarschuwt Mol. 

Het is een vrees die in meer steden buiten de Randstad klinkt. In Limburg waarschuwen de Brightlands-innovatiecampussen dat een beperking van het aantal buitenlandse studenten 'een dreigende ramp' is voor de regio. De campussen zijn opgericht door de provincie Limburg en de Universiteit Maastricht om kennis en bedrijvigheid samen te brengen. 'Het zou de aantrekkingskracht als vestigingsplaats voor bedrijven drastisch verkleinen. En het zou leiden tot het stopzetten van opleidingen', aldus de ceo's. 

Universiteiten konden de snelle groei van buitenlandse studenten zelf onvoldoende beteugelen, bleek de afgelopen jaren. Meerdere universiteiten zeiden bijna te bezwijken onder de druk. Ook krijgen studenten in bijvoorbeeld Amsterdam simpelweg geen woonruimte meer. Universiteiten vroegen Dijkgraaf om instrumenten om de groei in goede banen te leiden, bijvoorbeeld door specifieke studentengroepen nog maar beperkt toe te laten tot bepaalde opleidingen. 

Lucratieve studenten?
De minister is op zijn beurt kritisch op de financiële prikkel die uitgaat van internationalisering. Buitenlandse studenten zouden universiteiten veel geld opleveren, maar Mol herkent dat niet. 'Buitenlandse studenten zijn geen melkkoe', reageert hij. Die betalen Wageningen per jaar €17,2 mln om daar te studeren, slechts 3,5% van de totale omzet, rekent hij voor. En €36 mln, wat 30% is van de totale onderzoeksinkomsten van de universiteit, komt uit internationaal onderzoek. 

De kostprijs van een studie is een kleine €20.000. Studenten van buiten de Europese Unie (EU) betalen dat bedrag vrijwel volledig, en zelf. Studenten van binnen de EU betalen hetzelfde als Nederlandse studenten, zo'n €2200. 'Voor hen krijgen we via het ministerie zo'n €11.000 per student', aldus Mol. 'Plus algemene potjes, voor bijvoorbeeld bibliotheken. Alles bij elkaar komt dat ook neer op de kostprijs.' 

Zijn conclusie: 'We verdienen niet aan buitenlandse studenten.' Maar die 'prikkel' kan er wel zijn voor universiteiten die willen groeien, want voor hen is internationaal werven interessant. Mol: 'Wij hebben geen groeiambitie en geen kamernood. En verdringing van Nederlandse studenten vanwege een tekort aan plekken speelt hier ook niet.' 

Dat is precies zijn punt: geen enkele universiteit is hetzelfde en generiek beleid doet meer kwaad dan goed. 'Ik ben bang dat het kabinet bijvoorbeeld zegt: alle opleidingen in principe in het Nederlands. Dat zou rampzalig zijn.' Wageningen trekt nu graag masterstudenten aan, iets wat dan ingewikkelder wordt. 'Juist die groep is lucratief voor Nederland. Zij hebben 21 jaar lang elders onderwijs gehad en komen in de laatste twee jaar hier, waarna ze snel de arbeidsmarkt opkomen.' 

Mol wijst op het wereldwijde netwerk van 12.000 alumni. 'Die zitten in bedrijven, ambassades. Dat netwerk moeten we sterk houden, want dat werkt voor heel Nederland.' Op de campus bij Wageningen zitten allerlei bedrijven. 'We zijn de Food Valley, de Silicon Valley van voedsel en landbouw', zegt Mol. Zo heeft Unilever hier zijn R&D-hoofdkantoor. 'Unilever komt voor kennis, maar óók voor het scouten van internationaal talent. Als studenten hier minder Engelstalige masters kunnen volgen, maakt dat ons voor bedrijven meteen minder interessant.' 

China 
Sommige buitenlandse studenten vormen een toenemend spionagegevaar, waarschuwen inlichtingendiensten. In Wageningen komen de meesten — naast Italië en Duitsland — uit China, een van de landen die als risicovol worden genoemd. Het kabinet werkt aan een lijst met onderzoeksonderwerpen waarvan studenten uit risicovolle landen kunnen worden uitgesloten of waarvoor ze aan een screening kunnen worden onderworpen. 

Mol: 'Wij willen blijven samenwerken met universiteiten waar topkennis zit, en die zitten nou eenmaal niet alleen in Europa. China is een enorm landbouwland met veel talent.' Bovendien, zegt hij: 'Vrijwel alles wat wij doen is openbaar. Er valt niet veel te halen.' 

In het buitenland zijn er signalen dat studenten met een Chinese studiebeurs onder druk staan om in het belang van hun thuisland te handelen, op straffe van bijvoorbeeld geldboetes. Dijkgraaf onderzoekt of dit in Nederland speelt. 

Mol krijgt die signalen niet. Regelmatig spreekt de rector met veiligheidsdiensten, 'en die denken genuanceerd'. 'Ze snappen dat wij op het gebied van voedsel en landbouw een mondiale opdracht hebben. Het is de Tweede Kamer die steeds minder genuanceerd kijkt.'