Achtergrondinformatie over HGN
Historische topografische kaarten zijn de enige bronnen waarmee de ruimtelijke veranderingen van het grondgebruik en landschap in de afgelopen eeuw waarneembaar zijn. De kaarten bevatten veel informatie over de maatschappelijke, abiotische en biologische situatie uit verschillende tijdstappen in het verleden. De mogelijkheden voor analyse en interpretatie van de ruimtelijke veranderingen die zich de laatste 100 jaar in Nederland afgespeeld hebben was met papieren kaarten beperkt tot een visuele beoordeling van verschillende kaartbladen. Met behulp van Geografische Informatie Systemen (GIS) is het mogelijk om uitgebreide en objectieve analyses uit te voeren van digitale ruimtelijk databestanden.
Doel van dit project is het ontwikkelen van digitale bestanden met het grondgebruik van Nederland tussen 1850 en 1990, gebaseerd op historisch kaartmateriaal. Het detailniveau en de onderscheiden klassen dienen aan te sluiten bij recent ontwikkelde databestanden met grondgebruik zoals LGN (landelijk Grondgebruik Nederland).
De aanleiding voor het opstarten van het HGN1900 project was onder andere de vraag naar een ruimtelijk databestand met grondgebruik van Nederland rond 1900 vanuit het project ‘Jeneverbes in de verdrukking’ (knol, 2004) waarvoor een verspreidingskaart van de Jeneverbes rond 1900 gewenst was. Deze historische verspreidingskaart kon gemaakt worden met behulp van het LEDESS model (Harms et al., 1995) op basis van theoretische kennis over de standplaatscondities (ecotopen) van de Jeneverbes. De historische ecotopen zijn afgeleid uit het Historisch Grondgebruik rond 1900 in combinatie met de bodemkaart.
De eerste betrouwbare ruimtelijke databestanden met grondgebruik van Nederland stammen uit de tachtiger jaren (1980-1990). De bodemstatistiek van het CBS (CBS, 1993) en de Landelijke Kartering Nederland (Bolsius, 1994) zijn daarvan de meest bekende. Het eerste CBS bestand (1:25.000) betreft het jaar 1989 en geeft voor 33 klassen een mix van het grondgebruik en de bestemming (ruimtegebruiksvorm). Het LKN bestand is een vrij grof bestand waarin per km2 percentages grondgebruik zijn aangegeven. Dit bestand is gebaseerd op uiteenlopende provinciale bronnen. Van recentere datum zijn de bestanden van het Landelijk Grondgebruik Nederland (LGN). Deze zijn beschikbaar vanaf 1986 en bevatten met name veel gewasinformatie. De resolutie hiervan is sinds LGN2018 5 meter. Daarvoor was de resolutie 25 meter.
Uit de periode voor 1980 zijn alleen algemene statistieken beschikbaar met arealen grondgebruik per gemeente of provincie (CBS). Ze zijn beschikbaar vanaf 1900. Het zijn geen ruimtelijke bestanden en de onderscheiden klassen zijn vrij globaal en vooral economisch gedefinieerd. Deze bestanden zijn niet bruikbaar voor analyses in een GIS omgeving.
Met het beschikbaar komen van de HGN bestanden kunnen er nu voor tal van vakgebieden gedetailleerde ruimtelijk analyses worden uitgevoerd over een periode van 100 jaar. Daarmee wordt het voor het eerst mogelijk om voor Nederland feitelijk effecten van ruimtelijke dynamiek op de kwaliteit van onze leefomgeving te onderzoeken. De verwachting is dat hierdoor voorspellingen over toekomstige ruimtegebruik beter kunnen worden onderbouwd en langlopende processen in de groene ruimte beter worden begrepen. Nu worden bij toekomstvoorspellingen op lange termijn nog veel aannames gedaan gebaseerd op data van de afgelopen 20 jaar.
Deze reeks is toepasbaar voor analyse van langjarige ruimtelijke ontwikkelingen, validatie van voorspellingsmodellen, het opstellen en beoordelen van referenties en beleidsanalyses. De behoefte daaraan blijkt ondermeer uit tal van studies waar historische referentie een rol spelen.