Zo ziet het voedselsysteem eruit in 2100: 3 visies
Hoe zien onze voedselsystemen eruit in het jaar 2100? Drie teams van Wageningse onderzoekers, ondersteund door studenten en externe experts, bogen zich over deze vraag. Zij presenteren hun visies tijdens het evenement Imagine Food Systems 2100, dat op 20 november 2023 plaatsvindt op Wageningen Campus.
De drie visies werden geselecteerd uit tien inzendingen als reactie op een open call om met creatieve oplossingen voor problemen rond Europese voedselsystemen te komen. Landbouwkundig econoom Siemen van Berkum is initiator van dit project. Hij legt uit waarom het belangrijk is om hier samen over na te denken: “Onze voedselsystemen functioneren niet goed. We produceren heel veel, maar nog steeds is er honger in de wereld. Zoom je in op Nederland, dan zien we dat de voedselproductie ten koste gaat van het milieu en zelfs van de gezondheid van mensen.
We kennen de problemen van voedselgerelateerde ziekten zoals obesitas en diabetes type 2. En we zien dat inkomens van boeren overal ter wereld onder druk staan. Er is dus alle aanleiding om te kijken naar de inrichting van het toekomstige voedselsysteem. Een systeem waarmee we iedereen van voldoende gezond voedsel voorzien binnen de grenzen die onze planeet stelt. Daarbij is het de kunst om zo integraal mogelijk te kijken, om te voorkomen dat je het ene probleem oplost en het andere veroorzaakt.”
Op 20 november krijgt de discussie over het voedselsysteem van 2100 een nieuwe impuls met de presentatie van drie toekomstvisies.
De eerste bijdrage is van Marian Stuiver, programmaleider Green Cities en Bertram de Rooij, landschapsarchitect. De visie die zij presenteren, is tot stand gekomen in workshops met en voor internationale studenten en Wageningse wetenschappers.
A diverse, healthy and just food future for Europe
Deze toekomstvisies spitsen zich toe op Europa, in het bijzonder op twee Europese regio’s met eigen landschappelijke kenmerken: Mediterraan Europa (Europa rond de Middellandse Zee) en Continentaal Europa (grofweg de Oost- en Centraal-Europese landen). Voor deze twee regio’s brachten de studentengroepen in kaart hoe het voedselsysteem er in de toekomst uit moet komen te zien.
Als je meer op de natuur gebaseerde voedselsystemen wil ontwikkelen, krijg je automatisch meer diversiteit en regionalisering.
Ze gebruikten hiervoor het principe van visioning en backcasting: eerst de ideale situatie in beeld brengen, dan terug redeneren naar het heden en vervolgens bedenken wat je moet doen om via die stappen je visie te bereiken. Marian: “Samen met de studenten hebben we verbeeld op welke principes het ideale voedselsysteem in de betreffende regio gebaseerd moet zijn. Daarnaast gaan we uit van zogenoemde biografische regio’s omdat onze visie ervan uitgaat van bodem, water en natuur. Als je meer op de natuur gebaseerde voedselsystemen wil ontwikkelen, krijg je automatisch meer diversiteit en regionalisering.”
De titel, 'A just and regenerative food future for Europe', onthult al iets van het verhaal van Marian en Bertram. Zonder nu al te veel op de details in te gaan, benadrukt Marian hoe belangrijk het is gebleken om de studenten te betrekken bij het formuleren van een toekomstvisie rond voedsel: “Zij zijn institutioneel nog niet verankerd en voelen de urgentie om disruptief te zijn. Als voorbeeld noem ik het concept ‘sociaal-ecologische rechtvaardigheid’ en de kritiek die er vanuit de workshops kwam op hoe mondiale bedrijven het voedselsysteem domineren. De deelnemers willen meer rechtvaardigheid terugbrengen in het systeem, met een goede verdeling van kosten en baten.
Ik hoop dat dat we ons kunnen laten inspireren door hun durf en hun gevoel van urgentie. Wij vallen toch nog te vaak terug op voorzichtig geformuleerde boodschappen en gebruiken dan eufemismen als ‘dilemma’s’ en ‘uitdagingen’. Er moet flink gesleuteld worden aan het systeem. Daarom hebben we ook een nieuwe visual gemaakt van het systeem waar de te maken keuzes duidelijk in staan.”
Digitalisering, GPT, AI
In de tweede bijdrage die middag presenteert Xuezhen Guo, onderzoeker Food Informatics en Supply Chain Management, een visie op de rol van digitalisering en AI in de voedselsystemen van de toekomst. Xuezhen en zijn collega’s (Daoud Urdu, Marcel Kornelis, Nicolo Ferretti, Hannelore Heuer, Conficence Duku en Koos Gardebroek) deden er onderzoek naar en voorspellen een aantal interessante ontwikkelingen. Zo is de verwachting dat de boer in de toekomst geen diepgaande kennis hoeft te hebben van technologie om complexe problemen te analyseren.
Xuezhen: “De boer hoeft dan alleen nog maar tegen een apparaat te praten. Ook al bevat de tekst die de boer inspreekt fouten, dan nog zal de capaciteit van GPT krachtig genoeg zijn om de essentie van de vraag eruit te pikken. In tegenstelling tot het huidige, volledig op taal gebaseerde GPT-model, zal het in de toekomst taal combineren met krachtige visualisaties. Als de boer vraagt om inzichten over een stuk van zijn land, kan krijgt hij het antwoord ook terug in visuals die hij eenvoudig kan interpreteren.”
Doordat systemen in de toekomst zo intelligent zijn en alles met elkaar verbonden is, zien zij bijvoorbeeld direct hoe zij effectief broeikasgasemissies kunnen reduceren.
Verder verwachten Xuezhen en zijn collega’s veel van de komst van een federatief datasysteem. Dit zal ten koste van de huidige centrale datasystemen onder de hoede van de grote techbedrijven. Hij licht toe: “Een federatief databasesysteem brengt transparant autonome datasystemen samen in één database. Wij denken dat de voedselsystemen van de toekomst daar baat bij hebben. Als we bijvoorbeeld kleinschalige boerderijen in de toekomst willen behouden, dan zullen federatieve systemen een grotere rol spelen.
Dit soort systemen zijn nodig om datadeling en datagebruik door grote groepen spelers te stimuleren omdat iedere speler zelf eigenaar blijft van zijn eigen data. Individuele boeren kunnen lokaal hun prestaties efficiënt verbeteren doordat ze direct toegang hebben tot sectorale informatie. Doordat systemen in de toekomst zo intelligent zijn en alles met elkaar verbonden is, zien zij bijvoorbeeld direct hoe zij effectief broeikasgasemissies kunnen reduceren.”
Adios Avocados
De laatste vooruitblik op het voedselsysteem van de toekomst wordt ons gegund door Jan Verschoor, expertiseleider Naoogstfysiologie en Naoogsttechnologie van Wageningen Food & Biobased Research. Samen met Trond Selnes, René Oostewechel, Xiomara Salas Valderrama en Josianne Cloutier laat hij twee visies uit parallelle universums tot ons komen. Dat gebeurt in een ‘talkshowachtige setting’, belooft hij. Ook hij wil niet te veel details weggeven, al zegt hij wel dat de prikkelende titel Adios Avocados de lading van beide scenario’s dekt.
We komen terecht in een AI-gedreven wereld waarin iedereen het goed voor heeft met elkaar. Producten met een grote voetafdruk worden op een inclusieve manier belast.
Het eerste scenario is ontwikkeld met als uitgangspunt: hoe kunnen we in de toekomst zo efficiënt mogelijk voedsel produceren? Jan: “Dan begin je met vragen als: welke gewassen telen we in de toekomst en op welke gronden doe je dat? Je probeert dan gewoon zoveel mogelijk wortels, aardappels en uien van een hectare grond te trekken om iedereen net genoeg eten te kunnen geven. Het zal een soort dictatoriaal systeem zijn waar je op basis van QR-code elke dag naar behoefte wordt gerantsoeneerd. Net zoals we nu het vee in de stallen voeren.”
In het tweede scenario doemt een toekomst op waarin de wereldbevolking ernstig gereduceerd is: “In deze visie beseft de mensheid dat het anders moet. We komen terecht in een AI-gedreven wereld waarin iedereen het goed voor heeft met elkaar. Producten met een grote voetafdruk worden op een inclusieve manier belast.”
Verwacht geen ernstige presentatie, maar één met een dikke knipoog, kondigt hij alvast aan. “We willen het een beetje luchtig houden. Onze hoop is wel dat we de aanwezigen tot nadenken aanzetten. Het is goed om eens een flinke steen in de Wageningse vijver te gooien.”