
Dossier
Exoten in Nederland
Exoten, ook wel uitheemse soorten genoemd, zijn dieren, planten, schimmels of micro-organismen die door menselijk handelen terechtkomen in een gebied waar ze van oorsprong niet voorkomen – en zich er ook handhaven. Soorten die vóór het jaar 1500 in ons land zijn geïntroduceerd, zoals konijn, fazant en knobbelzwaan, tellen niet mee. Die rekenen we tot de inheemse fauna.
Dat menselijk handelen is soms opzettelijk. Het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje werd twintig jaar geleden in Europa losgelaten om bladluizen te bestrijden. Japanse duizendknoop is ooit meegebracht uit het verre oosten. Fazanten en damherten werden ooit uitgezet als jachtwild. En jaarlijks belanden honderden schildpadden en zonnebaarzen in Nederlandse sloten nadat hun baasjes op ze uitgekeken zijn.
Maar vaak gaat het om onopzettelijke introducties. Huis- of sierdieren ontsnappen uit gevangenschap, bijvoorbeeld de nijlgans, Pallas’ eekhoorn en Italiaanse kamsalamander. Zeedieren, zoals de Chinese wolhandkrab, komen mee met het ballastwater van schepen; de tijgermug reist mee met tropische planten. En door de aanleg van een kanaal tussen Rijn en Donau kunnen vissoorten uit het Donau-stroomgebied, zoals zwartbekgrondel en Pontische stroomgrondel, nu al twintig jaar zelf onze wateren bereiken.

Een andere categorie nieuwkomers tellen we niet als exoot: soorten zoals de grote zilverreiger, waarvan het leefgebied opschuift als gevolg van klimaatverandering. Die wordt gerekend tot dezelfde categorie als de lynx, wilde kat, wolf en misschien ook wel de goudjakhals: dieren die zich hier uit zichzelf vestigen.
Soortenmonitoring via eDNA
Met behulp van environmental DNA (eDNA) kunnen onderzoekers de aanwezigheid van diersoorten aantonen, onder andere op basis van watermonsters.
Publicaties over exoten
-
Neuzen op scherp: speurhonden in de strijd tegen Japanse duizendknoop: WUR-onderzoeker invasieve exoten Chris van Dijk ziet potentie
Neuzen op scherp: speurhonden in de strijd tegen Japanse duizendknoop: WUR-onderzoeker invasieve exoten Chris van Dijk ziet potentie, Stad + Groen, vol. 10, nr. 3, p. 42-45, 2022-05-17, Karlijn Klei, https://edepot.wur.nl/572390 -
Evaluatie van de polderbemonstering
IJmuiden : Stichting Wageningen Research, Centrum voor Visserijonderzoek (CVO) (CVO rapport 22.014) - p. -
Juridische aspecten bij de bestrijding van invasieve exoten
-
Herkennen Japanse duizendknoop
: Kennisnetwerk Invasieve Exoten - p. -
Instructies afgraven Japanse duizendknoop
: Kennisnetwerk Invasieve Exoten - p. -
Bultrugzalm voor het eerst waargenomen in Nederland
: Nature Today -
Allemaal aan de rivierkreeft in de strijd tegen invasieve exoten: ‘Ideaal hapje van de barbecue’
Allemaal aan de rivierkreeft in de strijd tegen invasieve exoten: ‘Ideaal hapje van de barbecue’, Brabants Dagblad, 2021-07-19, Anita van Rootselaar, https://www.bd.nl/koken-en-eten/allemaal-aan-de-rivierkreeft-in-de-strijd-tegen-invasieve-exoten-ideaal-hapje-van-de-barbecue~a2a3f4ee/ -
Evaluatie Nieuwe Mosselpercelen - T0 benthos : Technische rapportage van de bemonstering van bodemdiergemeenschappen in de situatie voor aanleg van nieuwe percelen (2018 en 2019)
Yerseke : Wageningen Marine Research (Wageningen Marine Research rapport C054/21) - p. -
De Douglasspar is een nieuw insect rijker
Vakblad Natuur Bos Landschap 18 (2021)173. - ISSN 1572-7610 - p. 21 - 23. -
Exoten voelen zich thuis in de noordzee: onderzoek naar diersoorten in zee
Exoten voelen zich thuis in de noordzee: onderzoek naar diersoorten in zee, Noordhollands Dagblad, 2021-01-29