CGN bezoekt de Kostrzyca Forest Gene Bank

“Zaden zijn langer goed te houden naarmate de condities tijdens bewaring beter zijn,” aldus Buiteveld. “Langdurige bewaring van recalcitrante zaden is een probleem omdat ze erg gevoelig zijn voor uitdroging. Dit maakt conventionele zadenbanken, die orthodoxe zaden drogen en invriezen bij -20 graden Celsius voor langdurige opslag, ongeschikt voor recalcitrante zaden.” Cryoconservering kan een oplossing zijn. Bij deze techniek worden de zaden bewaard bij extreem lage temperaturen (-196 graden Celsius) in vloeibare stikstof, wat ze levensvatbaar houdt en schade door ijskristallen voorkomt. “De Kostrzyca Forest Gene Bank in Polen is koploper in Europa op het gebied van cryoconservering van boomzaden, vandaar dat ik al sinds de start van het huidige WOT-programma in 2022 een bezoek wilde brengen aan de genenbank.”

“Op basis van het bezoek aan de Poolse genenbank nemen we vooral de kennis en ervaring mee die direct aansluit bij onze eigen werkzaamheden en soorten,” zegt Buiteveld. “Zowel bij CGN als bij de Poolse genenbank is er aandacht voor bedreigde boom- en struiksoorten, waaronder het peperboompje (Daphne), Sporkehout (Frangula), Taxus, Iep (Ulmus) soorten, maar ook de wilde appel (Malus sylvestris) en de es (Fraxinus excelsior). Dit overlappende werkveld biedt kansen om ervaringen en protocollen direct met elkaar te delen. Ook was het erg interessant om te zien ze bij de Poolse genenbank technieken als röntgentechniek gebruikt om de kwaliteit en vitaliteit van zaden te controleren.”

Maar niet alle kennis is direct bruikbaar voor CGN. “We kijken vooral naar boom- en struiksoorten die prioriteit hebben voor het aanleggen van een back-up zadencollectie,” zegt Buiteveld. “In Polen zijn ze nu bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van protocollen om embryootjes uit eikeltjes te isoleren en in te vriezen. Hoewel het heel interessant was om te zien, nemen wij deze methode niet over omdat we ons bij eiken vooral richten op in situ behoudsmaatregelen in plaats van behoud via een zaadbank. Door ons te concentreren op de soorten die voor ons van belang zijn, kunnen we optimaal profiteren van de gedeelde expertise. Zo zijn wij in het bijzonder geïnteresseerd in moeilijke soorten zoals de zwarte populier en wilgen die ook nog eens extreem kortlevende zaden hebben onder normale zaadopslag.”

Het bezoek van Buiteveld en de Mits aan de Kostrzyca Forest Gene Bank is een belangrijke stap in het opbouwen van een netwerk dat het cryoconserverings-onderzoek van de bomencluster van CGN op de lange termijn ondersteunt en verrijkt. Het feit dat er persoonlijke contacten zijn gelegd, maakt de samenwerking laagdrempeliger waardoor beide partijen elkaar snel en gericht vragen kunnen stellen en makkelijker protocollen kunnen delen. “Het was een leerzame en inspirerende ervaring,” aldus Buiteveld. “En natuurlijk ben ik ontzettend blij dat er nu een fundament is gelegd voor verdere samenwerking.”

Orthodoxe zaden zijn prima te drogen tot vochtgehalte lager dan 10% en kunnen vervolgens langdurig worden bewaard. De bewaarduur neemt toe naarmate de bewaartemperatuur en het vochtgehalte van het zaad lager zijn. Voorbeelden van soorten die tot deze categorie behoren zijn Acer campestre (Veldesdoorn) en Malus sylvestris (Wilde appel).

Recalcitrante zaden kunnen niet gedroogd worden en zijn vaak minder dan een jaar te bewaren zonder kwaliteitsverlies. Wanneer het vochtgehalte van het zaad beneden een kritische, relatief hoge waarde komt, gaat het zaad dood.