ERC-beurs voor Emmanuel Adu-Ampong

De koloniale geschiedenis, inclusief slavernij, ligt erg gevoelig. Toen de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema in 2022 een bezoek bracht aan de Boni Trail op de voormalige plantage Frederiksdorp in Suriname, werd ze nabij dit luxe toeristenoord geconfronteerd met een gesimuleerde slavenmarkt waar de toeristen zich konden laten ketenen en brandmerken. Dat deed Halsema verzuchten: ‘Ik vind het lastig om er een ervaring van te maken. Daarvoor is de geschiedenis te gruwelijk. Ik schaam me als ik zo’n ketting moet omdoen (….) het rechtvaardigt het lijden niet.’ Iemand in de entourage van de burgemeester vond het teveel een Disney-tour.

De slavenmarkt maakte deel uit van de Boni Trail wandeling, langs een symbolisch Elmina Castle in Ghana, door de ‘Door of No Return’ naar de slavenmarkt en de voormalige koffie- en cacaoplantage in Suriname. Het slavernij-toerisme in deze Surinaamse resort riep allerlei fricties op, zegt Adu-Ampong. Het bezoek leidde bijvoorbeeld tot emotionele discussies in Suriname en Nederland of deze vorm van toerisme recht doet aan de culturele herinnering van slavernij en koloniaal verleden. Wat is een gepaste manier om deze donkere geschiedenis te recreëren en wie bepaalt hoe dit gebeurt?

Wereldwijd zien we veel toeristische plekken met tastbare en immateriële overblijfselen van slavernij en koloniale verleden die spanningen genereren, zegt Adu-Ampong. Op dergelijke locaties worden diepgaande verhalen en ervaringen verteld aan toeristen die spanningen en nieuwe verhalen over het verleden oproepen. Zijn project FRICTIONS wil ontrafelen hoe het toerisme dit verhaal vertelt waarbij het door de gepolariseerde standpunten en discussies navigeert.

Het team van Adu-Ampong gaat dit onderzoeken in drie netwerken van koloniale slavernij. Dat zijn Ghana-Suriname-Nederland; Angola-Brazilië-Portugal; en Namibië-Brazilië-Duitsland. In de praktijk gaan de onderzoekers participatieve observaties verrichten van tours, kijken hoe de reisbureaus deze tours ‘verkopen’ en luisteren naar de verhalen van de tour guides. Naast interviews met toeristen en gidsen gaan ze brochures en informatieborden bestuderen, om patronen te achterhalen hoe mensen op verschillende plakken het slavernijverleden en koloniaal erfgoed vertalen naar hedendaagse toerisme-uitingen. Ook willen ze achterhalen hoe de verhalen op deze plekken hun weg vinden naar de grotere maatschappelijke discussies over de voortdurende gevolgen van slavernij en koloniaal verleden.

Adu-Ampong heeft net een wetenschappelijk artikel gepubliceerd over de verhalen en representatie van slavernij en koloniaal erfgoed tijdens rondleidingen in Amsterdam, als onderdeel van zijn door NWO gefinancierd Veni-project.