Hap, slik, weg – WUR opent academisch jaar met focus op voeding en gezondheid

Het thema van de opening was ‘Food for health, what really works’. Wageningen University & Research heeft een rijke geschiedenis met voedingsonderzoek, benadrukte Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de Raad van Bestuur: "Wageningens reis op het gebied van voeding begon aan het begin van de vorige eeuw. Sindsdien zijn we uitgegroeid tot een wereldleider in menselijke voeding, gezondheid en duurzame voedselsystemen.” 

Problemen rond voeding variëren van overgewicht en ziekte tot nutriëntentekorten en ondervoeding. “Wereldwijd hebben meer dan 600 miljoen mensen tekort aan voedsel. Dit is niet omdat we niet genoeg voedsel produceren, maar komt door mismanagement en conflicten. In sommige conflicten wordt honger gebruikt als wapen”, aldus Heimovaara over dit actuele onderwerp dat tot verhitte discussies leidt. “Deze verschrikkelijke misdaden moeten stoppen.” 

Heimovaara kondigde in haar openingstoespraak het Gerrit Grijns Fonds aan, een fonds om voedingswetenschap te stimuleren. Het doel is om in vier jaar tijd minimaal twee miljoen euro aan donaties te verkrijgen om baanbrekende initiatieven te stimuleren. Het fonds is vernoemd naar de Wageningse hoogleraar Gerrit Grijns: mede-ontdekker van vitamine B en grondlegger van de moderne voedingswetenschap. 

Hoe complex onze voedingsuitdagingen zijn, maakte Maartje Poelman duidelijk in haar presentatie over Public Health Nutrition.  Dit vakgebied combineert inzichten uit voeding, gezondheidswetenschappen en sociale wetenschappen, en bestrijkt zowel ondervoeding als obesitas. Poelman liet zien dat onze voedselomgeving een belangrijke rol speelt in gezondheid en ongelijkheid. Hoewel er in Nederland volop voedsel beschikbaar is, bestaat het aanbod in supermarkten en horeca grotendeels uit ongezonde keuzes: meer dan 80% van de producten draagt niet bij aan een gezond dieet. Dat heeft grote gevolgen, want juist de omgeving bepaalt vaak wat mensen eten, en niet alleen hun persoonlijke keuzes. 

Een voorbeeld is de beperking van het zoutgehalte in brood via de Nederlandse Warenwet. Voor een individu lijkt dit een kleine aanpassing, maar op populatieniveau verlaagt het de zoutinname en helpt het hart- en vaatziekten te voorkomen. Zulke omgevingsmaatregelen blijken volgens Poelman veel effectiever te zijn dan alleen individuele adviezen, omdat ze iedereen bereiken. “De gezonde keuze wordt de makkelijke keuze.” 

Technologie verandert ons voedingsonderzoek ingrijpend, zo toonde Guido Camps aan. Traditionele methoden zoals vragenlijsten en voedingsdagboeken blijken vaak onnauwkeurig en missen de context waarin mensen echt eten. Daarom ontwikkelt Wageningen University & Research samen met OnePlanet innovatieve meetinstrumenten die voedselconsumptie in het dagelijks leven betrouwbaar registreren. Camps: “We krijgen zo ook veel data van het sociale aspect van eten, informatie die we normaal gesproken als ‘ruis’ buiten beschouwing laten.” 

Voorbeelden zijn de SnackBox, een slimme container die precies meet wanneer en hoeveel iemand eet, en een sensor-tray die automatisch maaltijden registreert zonder dat deelnemers iets hoeven in te vullen. Met zulke technieken ontstaat een compleet sensor-ecosysteem waarmee onderzoekers eetgedrag in de praktijk kunnen volgen, koppelen aan emoties, en zelfs digitale tweelingen van iemands snackgedrag kunnen maken. 

Ciarán Forde begon zijn lezing met het primaire doel van voedingsinname voor de mens: het uitbannen van voedingsdeficiënties en het optimaliseren van diëten om chronische ziekten te voorkomen. Dat vereist volgens hem voedsel dat toegankelijk, betaalbaar, acceptabel én duurzaam is, maar in de praktijk hangt het af van het voedsel dat mensen daadwerkelijk kiezen, de hoeveelheid die zij ervan eten en de frequentie waarmee zij eten. “Als we die drie eigenschappen van eetpatronen begrijpen, kunnen we grote stappen maken bij het promoten van gezonde en duurzame diëten.” 

Vervolgens ging hij in op de rol van textuur van voedsel en het effect op energie-inname, met als voorbeeld een hard stuk stokbrood versus een zacht sneetje brood. Bij het RESTRUCTURE-project werd bij deelnemers getest of de textuur van maaltijden en de snelheid van eten konden verklaren waarom mensen meer calorieën binnenkrijgen uit zogenoemde ultra-bewerkte voeding. Het bleek dat deelnemers consequent minder calorieën binnenkregen wanneer de textuur hun eetsnelheid vertraagde, zonder dat ze zich minder verzadigd of tevreden voelden.  

De resultaten wijzen erop dat sensorische signalen zoals textuur een sleutelrol spelen bij het reguleren van portiegrootte en inname op langere termijn, en bieden nieuwe kansen om voedingsmiddelen te ontwikkelen die overeten helpen tegengaan. 

Rector Magnificus Carolien Kroeze bedankte bij haar officiële opening van het academisch jaar Arnold Bregt voor zijn werk als onderwijsdecaan. Bregt heeft de functie acht jaar lang bekleed. Hij droeg op 1 september het stokje over aan Dick de Ridder, die al sinds 2021 in de Board of Education zit. Ook stipte Kroeze de start van Peter Ploegsma als lid Raad van Bestuur aan. Ploegsma neemt de portefeuille Finance, Business & Services over van Rens Buchwaldt, die sinds 1 juli om medische redenen afwezig is. Kroeze: “Ik kijk er naar uit om samen met jullie allemaal te werken aan wat op ons pad komt. Let’s shape responsible change and let’s do that together.”