Het onlosmakelijke belang van natuurpositieve transities

De auteurs doen een duidelijke oproep tot actie. "Onze welvaart is onlosmakelijk verbonden met de gezondheid van de natuur", zegt Krista Kruft, mede-auteur en adviseur Multi-Stakeholder & Strategische Partnerschappen bij Wageningen Social & Economic Research. "Om voedselzekerheid voor toekomstige generaties te garanderen, moeten we niet alleen onze negatieve impact op ecosystemen verminderen - we moeten deze actief herstellen en regenereren."

In het white paper worden natuurpositieve voedselsystemen gedefinieerd als systemen waarin natuur centraal staat in besluitvorming. Ze bevorderen het beter functioneren van ecosystemen en een grotere biodiversiteit door middel van gedeeld begrip en collectieve actie. Deze systemen moeten contextspecifiek zijn, met oplossingen die zijn afgestemd op lokale geografische omstandigheden, culturen en bestuursstructuren.

Casestudies als leeromgeving

De onderzoekers voerden vier verschillende casestudies uit: één in Kenia, één in India en twee in Nederland. Elk onderzoek fungeerde als een miniatuurmodel om te begrijpen hoe barrières en factoren die het proces mogelijk maken werken in verschillende maatschappelijke en ecologische contexten.

De casestudie in Kenia, gericht op het Menengai Forest Reserve, onderzocht hoe het in evenwicht brengen van de belangen van verschillende belanghebbenden - boeren, bosgebruikers en lokale gemeenschappen – kan bijdragen aan een natuurpositief voedselsysteem door ecosystemen te beschermen en tegelijkertijd de lokale bestaanszekerheid te versterken. Praktische en politieke barrières waren hier het meest prominent, met overlappende belangen in landgebruik die spanningen veroorzaakten tussen natuurbehoud en bestaansmiddelen. Hoewel trainingsprogramma’s voor jongeren en de vorming van belangengroepen voor de gemeenschap veelbelovend waren, aarzelden veel jongeren om ondernemersrisico's te nemen, omdat ze bang waren voor schulden en geen toegang hadden tot land op de lange termijn.

De casestudie in India onderzocht traditionele diergeneeskundige praktijken onder kleinschalige melkveehouders in Gujarat. Deze casestudy gaf een evenwichtiger beeld te zien, waarbij persoonlijke overtuigingen en collectief vertrouwen in ecologische kennis als stimulerende factoren werkten. Toch bleven barrières zoals het verlies van traditionele kennis en beperkte zakelijke steun de vooruitgang breed gedragen, economisch haalbaar en ecologisch regeneratief systeem belemmeren.In Nederland richtte één casus zich op biologische melkveehouderij (met een focus op ecologische melkproductie en dierenwelzijn), terwijl de andere agroforestry en voedselbossen onderzocht. De Nederlandse casussen lieten unieke spanningsvelden zien. De biologische zuivelsector kampt met een beperkte consumentenvraag en een negatief imago in beleidskringen. Boereninnovatie en internationale kennisuitwisseling fungeren echter als katalysatoren om de vooruitgang naar een natuurpositief voedselsysteem te versnellen. In agroforestry was de pioniersgeest van boeren een drijvende kracht voor positieve verandering in de natuur, maar zij liepen aan tegen hoge opstartkosten, bureaucratische hindernissen en onvoldoende beleidsondersteuning.

De gebieden van transformatie

De auteurs hebben hun analyse gestructureerd aan de hand van het "Gebieden van Transformatie"-model, dat onderscheid maakt tussen de persoonlijke, politieke en praktische dimensies van verandering. "Verandering moet op al deze niveaus tegelijk plaatsvinden," benadrukte mede-auteur Judith Klostermann. "Als je gelooft in natuurpositieve landbouw maar het beleid werkt je tegen,, dan loop je vast. Als het systeem verandert maar de mensen hebben er geen vertrouwen in, dan stokt de verandering. Echte transformatie ontstaat door ze alle drie op één lijn te brengen."

Drie actierichtingen

Op basis van deze inzichten stellen de auteurs drie samenhangende actierichtingen voor om voedselsystemen natuurpositief te maken. De eerste is om de natuur centraal te stellen in besluitvorming. Dat betekent ook het erkennen van machtsverhoudingen en aandacht voor sociale en gendergelijkheid.. De tweede gaat over het opbouwen van een gedeeld begrip door middel van dialoog, met behulp van neutrale instrumenten zoals NPFS-indicatoren en landschapscanvassen om kloven tussen belanghebbenden te overbruggen. De derde richt zich op het gecoördineerde langetermijnactiesin verschillende sectoren en op verschillende niveaus, waarbij alle stemmen worden gehoord - vooral die van vrouwen, jongeren en inheemse groepen die vaak gemarginaliseerd worden.

Deze paden zijn niet opeenvolgend of sluiten elkaar niet uit; ze moeten parallel worden gevolgd en dynamisch worden aangepast aan lokale behoeften. Alleen door ze alle drie te volgen kan een voedselsysteem echt verschuiven in de richting van duurzaamheid.

Naar een gedeelde toekomst

Het white paper sluit af met een krachtige oproep tot actie. Beleidsmakers, maatschappelijke organisaties, actoren uit de private sector en onderzoekers moeten samenwerken en investeren in het transformatieve vermogen van mensen en instituties. "Een natuurpositief voedselsysteem is mogelijk," zegt Kruft. "Maar alleen als we zowel mens als natuur centraal stellen bij onze beslissingen. Dit gaat niet over het bijschaven van het huidige systeem, maar over het volledig heroverwegen ervan." De auteurs benadrukken ook de noodzaak om leergemeenschappen te ondersteunen, vertrouwen te kweken en een omgeving te creëren waarin duurzaam gedrag de norm wordt in plaats van de uitzondering.

Deze publicatie is onderdeel van een doorlopend gesprek, geen definitief antwoord. De auteurs nodigen lezers uit om mee te blijven denken, ervaringen te delen en samen te leren om een voedselsysteem te vormen dat zowel mensen als de planeet voedt.

Het werk is uitgevoerd als onderdeel van het Nature Positive Food Systems (NPFS)-project, gefinancierd door het Nederlandse ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, en heeft als doel beleidsmakers te voorzien van praktische inzichten voor verandering.