In memoriam - prof. dr. ir. Lambertus (Bert) Speelman

Een bouwer in moeilijke jaren, een verzoener tussen wetenschap en praktijk, en een bestuurder met het oog op de toekomst.

Zo zullen velen in en rond Wageningen University & Research (WUR) zich Bert Speelman blijven herinneren. Als rector magnificus gaf hij rond de eeuwwisseling leiding in een periode van forse transitie en financiële tegenwind. Dat was direct na de vorming van Wageningen UR (het ‘verstandshuwelijk’ tussen universiteit en DLO‑instituten) dat aanvankelijk met scepsis werd bekeken, maar uitgroeide tot het unieke kroonjuweel van Agrifood dat het vandaag is.

Speelman's kennis was geworteld in de landbouwtechniek. In zijn inaugurele rede Van Zaaier tot Robot; beelden van Landbouwtechniek (1989) schetste hij hoe mechanisatie en automatisering de landbouw dienen als middel, en niet als doel op zich. Die ingenieursmatige, maar maatschappelijk bewuste houding kleurde later ook zijn bestuurlijke stijl.

Begin jaren 2000 positioneerde hij Voeding & Gezondheid en de snelle opkomst van de Life Sciences (genomics) als speerpunten. In een beleidsessay in 2004 benadrukte hij de multidisciplinaire aanpak, van fundamenteel onderzoek tot “genomics and society”. Ook wees hij op de drie grote genomics‑programma’s (Biosystems Genomics, Nutrigenomics en Milk Genomics) waarin WUR een trekkersrol had. Het was een duidelijke koers die WUR nationaal en internationaal zichtbaar maakte. 

Onder Speelmans rectoraat zette WUR stappen die later zouden uitmonden in groei van studenteninstroom, onderzoeksomvang en internationale reputatie; tegelijk werd in de moeilijke beginjaren van de fusie gewerkt aan vertrouwen en gezamenlijke projecten die de kennisketen van fundamenteel tot toegepast onderzoek dichter bij elkaar brachten.

Hij investeerde bewust in intensieve, vaak informele contacten en nam de tijd om echt te luisteren naar collega’s, ook buiten de formele bestuurlijke lijnen. Bij ingrijpende beslissingen zocht hij het gesprek persoonlijk op; sommige medewerkers ontvingen hem zelfs thuis, waar hij op een invoelende maar tegelijk duidelijke en vasthoudende manier veranderingen besprak en draagvlak probeerde te creëren. Die benadering maakte dat mensen zich serieus genomen voelden, ook wanneer besluiten moeilijk of pijnlijk waren. Zijn aandacht, benaderbaarheid en vermogen om mensen mee te nemen in verandering zijn zeer waardevol en bijzonder gebleken.

Hij had niet de luidste stem, maar was wel degene die verschillen wist te overbruggen en impasses doorbrak door terug te keren naar de inhoud. Met zijn overlijden verliest WUR een rector van de overgangsjaren. Iemand die het huis bewoonbaar maakte terwijl de steigers nog stonden.