Project ‘Boerderij van de Toekomst’ in Lelystad in 2026 gepauzeerd: 5 vragen en antwoorden

WUR-onderzoeker Pieter de Wolf stond in 2020 aan de wieg van het project. Volgens hem is de Boerderij van de Toekomst (BvdT) op de proeflocatie van WUR in Lelystad een unieke setting voor praktijkonderzoek. “We ontwikkelen en testen hier innovatieve oplossingen voor een toekomstbestendige landbouw. Voor veel boeren zijn innovaties vaak nog te spannend en risicovol om zelf toe te passen. Wij vormen een soort tussenstap naar de praktijk. Binnen ons project voeren we geen standaardonderzoek uit met herhaling en referentie, maar doen we in een systeemsetting ervaringskennis op. Zo krijgen we een beeld van wat wel en niet werkt, welke oplossingen je kunt combineren en waar knelpunten, risico’s en beperkingen liggen.”

In het Fieldlab van het project, een perceel van 20 hectare op de locatie van Wageningen Plant Research in Lelystad, ‘stapelen’ de onderzoekers verschillende innovaties, vertelt Lennart Fuchs. “Hiermee zoeken we oplossingen voor de brede set aan uitdagingen waarvoor de landbouw staat. We werken bijvoorbeeld met gewasdiversiteit en bloemenstroken om de biodiversiteit te versterken. Daarnaast maken we gebruik van vaste rijpaden – de onbereden beddenteelt – om de bodemstructuur te verbeteren. Verder werken we aan een rotatie met genoeg rustgewassen en groenbemesters om de bodemkwaliteit te versterken, passen we de ICM-strategie (integrated crop management) toe voor gewasgezondheid om het gebruik van chemische middelen sterk terug te dringen en hanteren we een circulaire bemestingsstrategie.”

Het BvdT-project in Lelystad is veel meer dan alleen onderzoek, benadrukt De Wolf. “Een van de successen is het gesprek dat we hier voeren over de toekomst van de landbouw. Door middel van een excursieprogramma bieden we bezoekers ruimte om met onze deskundigen en onderling de dialoog hierover aan te gaan. Dat kan leiden tot hele mooie gesprekken, zelfs tussen mensen die ergens radicaal anders over denken. Je hebt mensen die vinden dat de landbouwtransitie niet snel genoeg gaat, maar ook mensen die juist vinden dat alles moet blijven zoals het is. Door deze opvattingen bij elkaar te brengen en kennis en ervaringen te delen, helpen we het debat hierover vooruit.”

De afgelopen jaren groeide de Boerderij van de Toekomst in Lelystad uit tot een van de vlaggenschip-projecten van WUR. Toch ligt het project in 2026 grotendeels stil.

Waarom is er geen geld meer beschikbaar voor het BvdT-project in Lelystad?

De Wolf: “De afgelopen 6 jaar is het project gefinancierd vanuit een subsidie van LVVN, met cofinanciering van de provincie Flevoland en WUR. In juli 2025 liep de subsidie van het ministerie af en konden we een nieuwe aanvraag indienen via de RVO Regeling Experimenteerlocaties.

Mede door het succes van ons BvdT-project zijn de afgelopen jaren in andere regio’s vergelijkbare initiatieven ontstaan. In combinatie met een beperkt budget voor de subsidieregeling was de concurrentie groot, waardoor  maar 3 van de 25 aanvragen gefinancierd konden worden. Helaas vielen wij buiten de boot. We hebben nog geprobeerd om op andere manieren financiering te vinden, maar dat is op deze korte termijn niet gelukt. Wel zijn we met de provincie Flevoland in gesprek om een vernieuwde samenwerking vorm te geven.”

Wat betekent dit voor het BvdT-project in Lelystad?

Fuchs: “Door het wegvallen van deze financiering kunnen we het systeem volgend jaar niet verder ontwikkelen en optimaliseren. Dat geldt bijvoorbeeld voor strategieën op het gebied van bemesting en onkruidbestrijding of het benutten van robots. Ook een aantal nieuwe plannen moet in de ijskast. Gesteund door ruim 20 Flevolandse partners stond in de ingediende aanvraag ook een plan om een nieuw praktijkexperiment op te zetten in Tollebeek, gericht op pootaardappelen en tulpen. Dat kunnen we nu niet opstarten.

Daarnaast vervalt met het project in Lelystad een zichtbare en herkenbare plek om het gesprek over de toekomst van de landbouw te voeren. Ook is de kans aanwezig dat door het pauzejaar het netwerk van samenwerkingspartners en deskundigen, dat we de afgelopen jaren hebben opgebouwd, wegzakt.”

Wat wordt binnen het BvdT-project in Lelystad nog wel voortgezet?

De Wolf: “Op het perceel van 20 hectare gaan we komend jaar graan telen. Als rustgewas is graan een goede optie om de bodem niet al te veel te belasten. Hierbij zullen we de rijpaden van het project intact laten. Door deze vaste rijpaden is namelijk in de bodem een hele mooie structuur ontstaan. Dat willen we niet ongedaan maken, zodat we het project in een later stadium weer kunnen voortzetten.

Wat verder blijft bestaan, is onze voucherregeling. Met deze regeling kunnen agrarisch ondernemers met korting gebruikmaken van de expertise en faciliteiten van de WUR Open Teelten in Lelystad. Ze kunnen de voucher bijvoorbeeld inzetten om innovaties te testen, zoals precisielandbouw. Daardoor kunnen we blijven werken aan de innovatieopgaven van de landbouw van de toekomst.”

Fuchs: “Om onze zichtbaarheid te behouden, blijven we communiceren en bezoekers ontvangen. Hoe we dit precies vorm gaan geven, weten we nog niet. Maar we vinden het belangrijk om het gesprek te blijven voeren over bijvoorbeeld geleerde lessen en mogelijke oplossingen voor bestaande uitdagingen. De proeflocatie in Lelystad is hiervoor een uitgelezen plek, omdat hier veel onderzoek plaatsvindt gerelateerd aan innovatie.”

De Wolf: “2 jaar geleden heeft het BvdT-project een legaat ontvangen. Dit geld willen we zorgvuldig inzetten om ons gedachtegoed te delen en de impact van de BvdT te vergroten. Begin 2026 gaan we een uitgebreide evaluatie uitvoeren om de geleerde lessen nog extra onder de aandacht te brengen. Ook kan het legaat bijdragen aan gerichte investeringen en het opzetten van nieuwe projecten en samenwerkingen.”

Welke gevolgen heeft het pauzejaar voor andere projecten in Lelystad en op andere BvdT-locaties in Nederland?

Fuchs: “Voor alle andere projecten van Open Teelten op de proeflocatie in Lelystad heeft het pauzejaar geen gevolgen. Het onderzoek naar bijvoorbeeld strokenteelt, duurzame gewasbescherming en agroforestry gaat gewoon door, omdat deze apart gefinancierd zijn. Datzelfde geldt voor alle projecten waar BvdT aan gerelateerd is en de BvdT-projecten op andere locaties in Nederland. Al zijn ook die locaties nog zoekende naar stabiele financiering. Alleen Boerderij van de Toekomst Zuidoostelijk Zand heeft de komende 5 jaar financiering ontvangen vanuit de regeling Experimenteerlocaties.”

Wat is er nodig om het BvdT-project in Lelystad na 2026 voort te zetten?

De Wolf: “Een van de belangrijkste dingen is minder afhankelijk worden van publieke support, zoals een grootschalige subsidie vanuit een regeling. Willen we vraagstukken voor de lange termijn oppakken, dan moeten we dat doen met publiek-private samenwerkingen. Daarom roepen we de private sector, landbouworganisaties en andere partners in de landbouw op om mee te doen.

Tegelijkertijd doen we een oproep aan de landelijke politiek, vooral de partijen die nu samen een nieuwe regering gaan vormen. Bied regio’s de ruimte om gebiedsgericht beleid te maken en stel hiervoor middelen ter beschikking. Initiatieven, zoals de BvdT, zijn cruciaal om in een regionale setting te kijken wat werkt en wat niet. Als WUR kunnen we een faciliterende rol spelen bij het doen van onderzoek naar oplossingen voor een toekomstbestendige landbouw, maar de overheid heeft uiteindelijk de sleutel hiervoor in handen.”

Ondanks het noodzakelijke pauzejaar blijven Fuchs en De Wolf optimistisch. Fuchs: “Mede dankzij het BvdT-project is de afgelopen jaren een beweging in gang gezet richting een toekomstbestendig landbouwsysteem. We zien dat er nog veel mogelijk is wanneer je scherpe doelen stelt en nieuwe oplossingen in de praktijk gaat testen en ontwikkelen. Deze boodschap kan tegenstellingen tussen partijen overbruggen.”

De Wolf: “De pauze in Lelystad laat zien dat dit type onderzoek kwetsbaar is. Tegelijkertijd zien we hoeveel waarde er wordt gehecht aan plekken waar landbouwvernieuwing samenkomt in onderzoek, dialoog en ervaring. Die behoefte is er nog steeds, de uitdagingen worden alleen maar groter. De basis voor het aanpakken van verschillende vraagstukken ligt er nu. Het zou fantastisch zijn als er in 2026 een brede coalitie ontstaat die de schouders zet onder een vervolg .”