
Dossier
Waterkwaliteit
Schoon water is om vele redenen belangrijk: bijvoorbeeld voor volksgezondheid, landbouw, voedsel, biodiversiteit, toerisme en recreatie. Maar de waterkwaliteit staat onder druk, met name door intensivering van de landbouw, chemische verontreiniging, klimaatverandering en verstedelijking. Ondanks dat de waterkwaliteit in Nederland de laatste jaren is verbeterd, voldoet deze op veel plekken nog niet aan de doelen die gesteld zijn in de Europese Regelgeving via de Kaderrichtlijn Water (KRW).
Bekijk de 6 thema's
Chemische waterkwaliteit
De waterkwaliteit van natuurlijke systemen wordt onder andere beïnvloed door chemische stoffen die in het water terecht komen. Toxische stoffen, microplastics, medicijnresten en nutriënten (voedingsstoffen) vanuit huishoudens, industrie, of de landbouw verontreinigen het water. Dit kan, naast een achteruitgang van waterkwaliteit, schadelijke uitwerkingen hebben op planten, dieren en andere organismen.
WUR onderzoekt hoe chemische verontreiniging het water belast, welke gevolgen dit heeft en hoe de waterkwaliteit verbeterd kan worden. We kijken bijvoorbeeld hoe nutriënten vanuit de landbouw naar het oppervlaktewater afspoelen en welke effecten dit heeft op grondwater, gewassen en bodem. Daarnaast wordt er veel onderzoek gedaan naar de potentie van bufferzones om de stroom van afvalstoffen vanuit de landbouw naar het oppervlaktewater te beperken. Bufferzones liggen tussen landbouwgebied en het oppervlaktewater, en kunnen met behulp van fysische, chemische en biologische processen deze stoffen (deels) vastleggen of verwijderen. Aangezien de bijdrage van fysisch-chemische processen al redelijk bekend is, zet het huidig onderzoek vooral in het op in het kaart brengen van de effecten van ongewervelden in de bufferzones
Publicaties over chemische waterkwaliteit
-
Combined effects of heatwaves and micropollutants on freshwater ecosystems : Towards an integrated assessment of extreme events in multiple stressors research
-
De rijke oogst van vier jaar kennisimpuls waterkwaliteit
-
Ecologische effecten van stikstof op Nederlandse oppervlaktewateren
-
Gebiedsanalyse nutriënten in oppervlaktewateren Gelderse Vallei en oostzijde Utrechtse Heuvelrug : studie naar herkomst, bronnen en routes van stikstof en fosfaat en maatregelen om de KRW-opgave daarvan voor doelbereik van de KRW in te kunnen vullen
-
Landbouw en waterkwaliteit
-
Microplastics in het aquatische milieu
-
Effectiviteit van bufferzones : Een overzicht van de relevante processen en actoren
-
Assessing ecological responses to exposure to the antibiotic sulfamethoxazole in freshwater mesocosms
-
Nutrient and manure management to improve water quality in urbanizing Baiyangdian
Experts in chemische waterkwaliteit
Water en landschap
Beken, rivieren en meren maken deel uit van een groter landschap en watersysteem. De kwaliteit van deze wateren is dan ook afhankelijk van hoe het landschap en het watersysteem functioneert en is ingericht. Alleen naar het water zelf kijken is niet genoeg.
Het landgebruik en de waterhuishouding in hoger gelegen gebieden bepaalt bijvoorbeeld de beschikbaarheid en samenstelling van het water in de lagergelegen beekdalen, en beïnvloedt zo de ecologische waterkwaliteit: de planten, zoogdieren, vissen en andere organismen. WUR gebruikt een integrale benadering waarin we onderzoeken hoe het hele landschap functioneert en welke (herstel)maatregelen effectief doorwerken op de waterkwaliteit.
Projecten
- Ecologische kwaliteit = meer dan goede waterkwaliteit (KIWK)
- Kennisoverzicht kleinschalige maatregelen in Brabantse beken
- Aangepast beheer en onderhoud en kleinschalige maatregelen in beken
- Ecosysteembenadering & voedselweb grote wateren
Publicaties over water en landschap
-
Ecologische systeembenadering en ecologische systeemanalyse
-
Integraal natuurherstel in beekdalen : Ontwikkeling van diffuse afvoersystemen, gedempte afvoerdynamiek en beekprofielherstel
-
Aangepast beheer en onderhoud en kleinschalige maatregelen in beken
-
Het brede beekdal als klimaatbestendige buffer in de veranderende leefomgeving. Flexibele toepassing van het 5B-concept in Peel en Maasvallei.
-
Gezond bodemleven als sleutel voor een robuust Markermeer
-
Landschapsecologische Systeemanalyse (LESA) Stroomgebied Boven Slinge en bovenlopen Keizersbeek
-
Food webs in isolation: The food-web structure of a freshwater reservoir with armoured shores in a former coastal bay area
-
Systeemgerichte ecologische stressanalyse (SESA) Geul : Methodeontwikkeling voor heuvellandbeken en toepassing op het stroomgebied van de Geul
-
Natuurherstel en klimaatbuffers in beekdalen : Een verkenning van de mogelijkheden tot integratie van wateropgaven in beekdalen
Lees meer
Bekijk het fragment uit Vroege Vogels
- Overijsselse Vecht vloog uit de bocht
Experts over water en landschap
Ecologie en biodiversiteit
Welke planten, dieren en andere organismen in een bepaald water voorkomen is mede afhankelijk van de waterkwaliteit en andersom. Door onder andere chemische verontreiniging, onvoldoende stroming in droge perioden en het ontbreken van habitat, staat de ecologische waterkwaliteit onder druk. Verbetering van de waterkwaliteit begint bij kennis van wat gewenste soorten nodig hebben en of hieraan wordt voldaan.
Zo moeten soorten bijvoorbeeld herstelde plekken kunnen bereiken en hier de juiste omstandigheden vinden. We onderzoeken welke maatregelen bijdragen aan het behoud van de soort op lange termijn en wat de effectiviteit van deze maatregelen is. Op tal van plekken kijken we naar de staat van de biodiversiteit en de effectiviteit van bestaande en nieuwe ecologische herstelmaatregelen. Op grond hiervan stellen we monitoringsadviezen op en ontwikkelen we nieuwe technieken voor monitoring en beoordeling.
Projecten rondom ecologie en biodiversiteit
Publicaties over ecologie en biodiversiteit
-
Kansen voor de ongewervelden van beekdalen bij integraal beekherstel
-
Relatie KRW-doelen en macrofauna in beken in Noord-Brabant
-
Tijdreeksanalyse van de macrofauna op langjarige meetpunten in stromende wateren, sloten en kanalen
-
Ecological Functions and Management of Large Wood in Fluvial Systems
-
Creating wetland islands to enhance shoreline habitat for fish recruitment in a modified shallow lake
-
Relationships of temperature and biodiversity with stability of natural aquatic food webs
-
Ecological characterisation of urban ponds in the Netherlands : a study based on data collected by volunteers
Experts op ecologie en biodiversiteit
Hydrologie en morfologie
Om de waterkwaliteit te verbeteren, spelen het gedrag van het water (hydrologie) en de vorm van de watergang (morfologie) een belangrijke rol. WUR onderzoekt hoeveel water er op een bepaalde plek stroomt, met welke snelheid, welke weg het water aflegt en welke stoffen er onderweg in terechtkomen.
Op basis van deze kennis kijken we hoe waterlichamen, zoals beken, sloten en rivieren, anders ingericht kunnen worden en wat de effecten zijn voor waterkwaliteit, maar ook waterveiligheid en -zekerheid. We werken bijvoorbeeld aan beekherstel, waarbij we beken weer laten meanderen. Hierdoor neemt de biodiversiteit en ecologische waterkwaliteit toe. Bovendien legt zo'n beek door de vele bochten een langere weg af waardoor het bij droogte meer water vasthoudt en bij stortbuien het water geleidelijk afvoert.
Projecten rondom hydrologie en morfologie
Publicaties over hydrologie en morfologie
-
Anatomie en morfologie
-
Bodemkaart en Geomorfologische Kaart van Nederland: actualisatie 2020-2021 en toepassing : deelgebieden Gelderse Vallei-Zuid en -West en Veluwe-Zuid
-
Geomorfologie van de Hondsrug De geomorfologie van de Hondsrug is opnieuw gekarteerd, dit is wat er is veranderd.
-
Plastic does not simply flow into the sea : River transport dynamics affected by tides and floating plants
-
Natuurherstel en klimaatbuffers in beekdalen : Een verkenning van de mogelijkheden tot integratie van wateropgaven in beekdalen
-
Modelling restoration of natural flow regimes in dam impaired systems : Biomorphodynamic effects and recovery times
Experts op hydrologie en morfologie
Grote wateren
In Nederland hebben we grote wateren, zoals de Waddenzee, het IJsselmeer en het rivierengebied. Dit zijn watersystemen die belangrijk zijn voor vele aquatische organismen, en soorten planten en dieren die daarvan afhankelijk zijn. WUR onderzoekt hoe deze watersystemen zodanig ingericht kunnen worden dat ze ecologisch goed functioneren: is er bijvoorbeeld voldoende, maar ook het juiste voedsel beschikbaar?
Door bijvoorbeeld onderzoek te doen naar onderwaterleven bij de Marker Wadden kunnen we vaststellen hoe het met de ecologische waterkwaliteit gesteld is. We maken gebruik van natuurlijke oplossingen en zoeken een middenweg tussen de verschillende gebruiksfuncties, zoals ecologie, recreatie, economie, landbouw en visserij.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Publicaties over grote wateren
-
Gebruik kennis over sociale waarden bij besluitvorming en ontwerp van natuurherstel- en ontwikkelingsprojecten : lessen geleerd uit LIFE IP Delta-Natuur
-
Ervaringen met participatieve monitoring bij de aanleg van Marker Wadden in de periode 2017-2021
-
Quick scan ondergrond IJssel Vechtdelta : bouwstenen voor een visie op een robuust en veerkrachtig ecosysteem
-
Tussenrapportage ecologische opgaven en potenties Grote Wateren in 2050 : Een experimentele analyse ten behoeve van het Natuurwinstplan Grote Wateren
-
Ervaringen met natuurwinst-denken in de grote wateren : Het natuurwinst-stappenplan uitgewerkt aan de hand van een aantal cases
-
Verbrede blik op het voedselweb en ecologischfunctioneren van de Nederlandse grote wateren : Verkenning van de rol die het achterland speelt bij het ecologisch functioneren van het IJsselmeergebied aan de hand van stofstromen. Deel I, Theoretisch kader en casestudie IJssel-Vechtdelta
-
Werken met Veerkracht : Voor duurzaam beheer van de grote wateren
-
Visserij en ecologische effecten in de Zuidwestelijke Deltawateren : Een quickscan naar verschillende vormen van visserij en schelpdierkweek in de Zuidwestelijke delta en de bestaande kennis over ecologische effecten
Experts op grote wateren
Innovatieve monitoring
In het waterbeheer wordt monitoring vooral ingezet om de status van de waterkwaliteit te bepalen. Om waterkwaliteit te verbeteren, is het belangrijk een diagnose van de knelpunten te stellen en te kunnen beoordelen of de genomen maatregelen het gewenste effect hebben. Met de huidige monitoringsmethoden is het echter maar (beperkt) mogelijk om te achterhalen waarom de toestand is zoals die is.
WUR onderzoekt hoe innovatieve monitoringstechnieken, zoals DNA metabarcoding, sensoren en dataloggers, kunnen worden ingezet om metingen op te schalen in ruimte en tijd en ze een completer beeld te verkrijgen van de situatie. Vervolgens worden ook tools ontwikkeld om verzamelde data geautomatiseerd te analyseren en een diagnostisch oordeel te geven van de waterkwaliteit. Deze informatie kan worden aangewend om passende maatregelen te treffen die de waterkwaliteit verbeteren.
Projecten
- BO 43 - Leren van uitgevoerde projecten
- BO 60 - LWV21042 Slim monitoren van waterkwaliteit in ruimte en tijd
- EBEO 2.0: naar een diagnostische beoordeling van de ecologische waterkwaliteit
Publicaties
-
From DNA to diagnostics: A case study using macroinvertebrate metabarcoding to assess the effectiveness of restoration measures in a Dutch stream
Science of the Total Environment (2024), Volume: 923 - ISSN 0048-9697 -
Inventarisatie van nieuwe monitoringstechnieken in het waterbeheer : ontwikkeling van een nieuwe richtlijn voor adaptieve monitoring om te leren van uitgevoerde (her)inrichtingsprojecten
Wageningen: Wageningen Environmental Research (Rapport / Wageningen Environmental Research 3250) -
Advies voor het monitoren van de ecologische waterkwaliteit
Amersfoort: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) (Stowa rapport 2021-22) - ISBN: 9789057739552
Tool
Expert op innovatieve monitoring
Video's
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan