Kwaliteit Grasbekleding Dijken

Bij de versterking van de primaire waterkering van Beesel is Geo Clay Liner (GCL) toegepast die is afgedekt met gebiedseigen grond. Omdat deze GCL laag nagenoeg water-ondoorlatend is kan vegetatie te leiden hebben van te natte, maar ook van te droge omstandigheden. In dit onderzoek zijn dijkvakken met en zonder GCL ingezaaid met verschillende gras- en kruidenmengsels. De komende jaren wordt de vegetatie op deze dijkvakken gemonitord om te bepalen wat het effect is van GCL op de vegetatie en welke mengsels het beste gedijen op dijkvakken met GCL.

In dit project is een demonstratiedijk aangelegd volgens een nieuw innovatief ontwerp van een geheel groene dijk die toch voldoet aan de sterkte eisen. De BGD heeft een brede kruin en een flauw talud dat doorloopt in de kwelder zonder onderbreking van een watergang. De BGD is opgebouwd uit 3 soorten lokaal gewonnen klei en deze zijn elk in een apart dijkvak aangebracht. Van elk type dijkvak is een deel ingezaaid met een speciaal ontwikkeld gras/kruidenmengsel, de rest met een speciaal basismengsel gras. De ontwikkeling van de klei en de vegetatie worden de komende jaren nauwkeuring gemonitord.

In dit project wordt onderzocht hoe we de Nederlandse dijken kunnen versterken met een soortenrijke grasbekleding. Vanuit eerder onderzoek is bekend dat een biodiverse grasmat met een diverse en diepe wortelmat goed bestand is tegen de erosieve werking van overstromend water. Zowel boven- als ondergronds biedt een diverse vegetatie dan ook een uitstekende eerste beschermlaag.Daarnaast kan soortenrijke grasbekleding bijdragen aan het herstel van biodiversiteit: er is plek voor bijzondere planten- en insectensoorten. Bovendien dijken slingeren door het Nederlandse landschap en vormen een brug tussen verschillende ecosystemen. Een soortenrijke grasmat sluit aan bij de Green Deal Infranatuur die diverse waterschappen hebben ondertekend.Voor grootschalige toepassing van soortenrijke grasbekleding is onderzoek nodig. Er is meer kennis nodig over de erosiebestendigheid, het ontwerpen, beoordelen en beheren van soortenrijke dijken.

Op de Waddenzeedijken leiden soortenrijkere zaadmengsels tot een hogere biodiversiteit bij een gelijke erosiebestendigheid.

Op vier locaties op de Waddenzeedijken zijn in het voorjaar van 2019 proefvlakken ingezaaid met het standaard zaadmengsel ‘D1’ en met drie soortenrijkere mengsels. Deze mengsels zijn geselecteerd op basis van een inventarisatie van de bestaande vegetatie en potproeven. Gedurende vier jaar is de ontwikkeling van de proefvlakken gevolgd.

De locatie en het beheer blijken belangrijker voor de erosiebestendigheid dan het ingezaaide mengsel. Omdat de mengsels net zo goed presteren als het referentievlak is geconcludeerd dat de erosiebestendigheid van de mengsels vergelijkbaar is.

Op basis van alle ervaringen in de afgelopen jaren is een mengseladvies gegeven. De verhoging van de biodiversiteit zonder dat dit ten koste gaan van de erosiebestendigheid is mogelijk. De biodiversiteit en doorworteling kan nog verder worden verhoogd door aanpassing van het beheer.

Lees het artikel over de golfoploopproeven uit het Friesch Dagblad: Friesch Dagblad, 28 november 2018 - Golven beuken op dijk tot grasmat bezwijkt

Er ligt bijna 18.000 km aan dijk in Nederland. De graskwaliteit op deze dijken is belangrijk voor waterveiligheid en biodiversiteit. De grasbekleding wordt regelmatig getoetst en gemonitord worden door de 21 waterschappen, die ieder verantwoordelijk zij voor het verzamelen en opslag van data. Deze data zijn erg belangrijk om kennis te ontwikkelen en te delen en landelijke ontsluiting van data is daarbij essentieel. Daarom hebben we een start gemaakt met het ontwikkelen van een uniform protocol voor vegetatiemonitoring en opslag van data. De Landelijke Vegetatie Database (LVD) en de handreiking grasbekleding vormen hier een goed platform voor.

Op de Afsluitdijk groeit een bijzondere vegetatie tussen de oude basaltbekleding op het buitentalud. De begroeiing bestaat uit kustflora die zich heeft aangepast aan een rotsachtige ondergrond. Momenteel wordt de 32 km lange Afsluitdijk gerenoveerd en versterkt. Hierbij wordt het basalt op het buitentalud vervangen door onder andere floravriendelijke Quatroblokken. De plantensoorten die eerder op het buitentalud stonden zullen hierdoor verdwijnen. Het gaat hier om een aantal zeer zeldzame soorten, zoals Wilde Kool, Zeelathyrus en Strandbiet. WENR onderzoekt samen met Bureau Waardenburg en Het Levend Archief hoe de soorten nu geborgd kunnen worden en straks kunnen worden teruggeplaatst.

Langs de Overijsselse Vecht onderzoeken Deltares, Infram, Radboud Universiteit en Wageningen Environmental Research de sterkte van zanddijken in opdracht van Waterschap Drents-Overijsselse Delta. De erosiebestendigheid van de toplaag wordt in theorie bepaald door de samenhang tussen het substraat en de boven- én ondergrondse vegetatie. Maar geldt dit ook voor zandige dijken? In 2020 is de samenstelling van de dijkvegetatie tussen Zwolle en Dalfsen geïnventariseerd en is ook de doorworteling bestudeerd. Deze gegevens worden gekoppeld aan trekproeven en grootschalige erosieproeven. Door deze gegevens te koppelen kan de relatie tussen de vegetatie, de doorworteling en de erosiebestendigheid op zandige dijken worden gekwantificeerd.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

In de jaren '80 tot en met '90 is er door de vakgroep vegetatiekunde, plantenecologie en onkruidkunde van WENR uitgebreid onderzoek gedaan naar de vegetatie van dijken. Onderzoek naar de soortsamenstelling in relatie tot erosiebestendigheid, naar beheer in relatie tot soortsamenstelling, vegetatie op zeedijken of rivierdijken. Onderwerpen die in detail zijn uitgewerkt, zijn methoden om de doorworteling te testen, transplantatie van soortenrijke vegetatie bij dijkreconstructie en inzaaien van soortenrijke graslandmengsels in relatie tot doorworteling (zie proefschriften Hans Sprangers en Friso van der Zee).

De in Wageningen ontwikkelde toetsmethoden voor de erosiebestendigheid van dijkgraslanden waren onderdeel van het Voorschrift Toetsen op Veiligheid Primaire Waterkeringen 2007 (Min. V&W, 2007). Sinds 2000 zijn door WENR diverse toetsingen van de erosiebestendigheid van dijkgraslanden in opdracht van Rijkswaterstaat en waterschappen uitgevoerd (zie literatuurlijst) en is WENR betrokken bij de verdere ontwikkeling van het toetsingsinstrumentarium WBI.

WENR was partner in het project 'Golfoverslag en Erosiebestendigheid Dijkgraslanden', dat onderdeel uitmaakt van het Rijkswaterstaat/Waterdienstprogramma 'Sterkte en Belastingen Waterkeringen'. Binnen dit project heeft WENR ecologische en biofysische kennis ingebracht en veldwerk uitgevoerd met als doel een beter begrip van fysische processen tijdens golfoverslag op grasbekledingen en de rol van vegetatie daarbij. Het uiteindelijke doel van dit meerjarige project was om bij te dragen aan de nieuwe toetsingsregels in het WBI.

Aan het wettelijk verplicht kwaliteitsonderzoek wordt regelmatig een aanvullende onderzoekvraag gekoppeld. Zo zijn er door WENR onderzoeken uitgevoerd naar de invloed van mos op de erosiebestendigheid van dijkvegetatie, de effecten van begrazing met runderen, schade aan primaire waterkeringen door bomen, de effectiviteit van hooilandbeheer en de invloed van bemesting op erosiebestendigheid van grasland op zeedijken. Tevens is meegewerkt aan de praktijkproeven voor innovatieve dijkbekledingen in het Comcoast-consortium.