Monitoring en advies voor aalstandbeheer
Onderzoekers van Wageningen Marine Research bekijken trends, het voorkomen en gedrag van de Europese aal (paling) in Nederlandse meren, rivieren en sloten. Ook wordt via marktbemonstering gekeken welke lengtes en leeftijden er worden onttrokken door de visserij. De verschillende bemonsteringen zijn de basis voor (model)berekeningen, waarmee de aalstand in Nederland wordt geëvalueerd. De gegevens worden ook geleverd aan ICES (International Council for the Exploration of the Sea), die elk jaar internationaal advies van het gehele Europese bestand geeft.
Achteruitgang van de aalstand
De stand van de Europese aal (of paling) is nog maar een fractie van wat deze voor de jaren 1980 was. In de Noordzee is het percentage glasaal dat aankomt langs de kust zo’n 0.6% (ICES advies 2021). In november 2021 maakte ICES bekend dat de toestand van de paling kritiek blijft, en adviseert aan de hand van het voorzorgsprincipe om geen aal meer te vangen en andere sterfte door menselijk handelen te stoppen of tot een minimum te beperken.
De achteruitgang wordt onder meer veroorzaakt door afgenomen leefruimte voor de aal door een toename van barrières zoals dijken, dammen en waterkrachtcentrales – alleen in Nederland zo’n 15.000 obstakels die het voor de aal moeilijk maken om te migreren. Daarnaast worden visserij, parasieten, klimaatverandering, vervuiling van het oppervlaktewater en predatoren genoemd als oorzaken van de afname van de Europese aalpopulatie.
Internationale afspraken
Aal is een wijdverspreide soort met een bijzondere levenscyclus. Alle Europese aal paait in de Sargassozee, waardoor het aalbestand van Noord-Afrika tot Noorwegen één bestand is. Aalbeheer is daarom een internationale aangelegenheid.
Om herstel van de populatie mogelijk te maken, heeft de Europese Commissie door middel van de aalverordening lidstaten verplicht om aalbeheerplannen op te stellen, met daarin een beschrijving van beheersmaatregelen. In het Nederlandse Aalbeheerplan staan beschermingsmaatregelen zoals het aanpassen of wegnemen van fysieke barrières, het uitzetten van glasaal, een terugzetverplichting voor sportvissers en een gesloten seizoen (september tot en met november) voor de aalvisserij. Wageningen Marine Research is betrokken bij de driejaarlijkse evaluatie van dit Aalbeheerplan.
Monitoring van glasaal
Pasgeboren glasaaltjes keren vanuit de Sargassozee terug naar Europa. Gegevens over de aantallen glasaaltjes die Nederland binnen trekken zijn van groot belang om de aalpopulatie te volgen. Wageningen Marine Research monitort dit al sinds 1938 bij de spuisluizen van Den Oever. Daarnaast zijn er nog 11 andere intrekpunten langs de Nederlandse kust waar glasaal wordt bemonsterd.
Lees meer over monitoring van glasaal
Hoe monitoren we?
Van oudsher wordt de glasaalbemonstering uitgevoerd met een kruisnet van maart t/m mei. Dit is gemiddeld gezien dé intrekperiode van glasaal in Nederland. Per locatie worden enkele tientallen trekken gedaan: drie op een avond in het donker. Alleen bij Den Oever worden er om het uur meerdere trekken gedaan per avond, wat enkele honderden trekken oplevert. De monitoring wordt uitgevoerd door vrijwilligers en beroepsvissers. Het onderzoek wordt gecoördineerd door Wageningen Marine Research.
De glasaalindex
De indexmonitoring geeft de jaarlijkse variatie aan in de dichtheid van glasaal voor een barrière zoals een sluis of gemaal. Voor een goede vergelijking is het essentieel dat de methodiek en de omstandigheden gelijk blijven. Hoewel wordt gemonitord van maart t/m mei, wordt de index bepaald over april en mei. Het ene jaar zijn de glasalen namelijk vroeg, het andere jaar zijn ze laat. De praktijk leert dat voor het ene jaar dit een hogere waarde van index geeft terwijl het andere jaar dit een lagere index oplevert. Een index is niets anders dan het aantal glasalen per trek.
Verschillende monitoringstechnieken
Naast de glasaalmonitoring wordt ook onderzoek gedaan naar de verspreidingsdynamiek en naar migratiesuccessen van glasalen. Door gebruik te maken van meerdere technieken gedurende dezelfde periode op dezelfde locatie, levert dit een completer beeld op van het gedrag van glasaal.
Ons aanbod
- Langdurige monitoring en datasets van de aalstand in Nederland en internationaal, de intrek van (glas)aal en de migratie van glas- en schieraal in de Nederlandse wateren
- Bijdrage aan advies ICES (WGEEL) over aalbeheer in Europa
- Driejaarlijkse EU-evaluatie aalbeheerplan Nederland
- Onderzoek naar residuen van dioxine in aal
