Vanuit het totaalplaatje werken aan duurzame teelten

Door klimaatverandering, strengere milieunormen en beperking van het gebruik van chemische middelen is het voor akkerbouwers steeds uitdagender om te zorgen voor een goede gewasopbrengst. Door middel van onderzoek helpt BO Akkerbouw – het kenniscentrum voor akkerbouwketens in Nederland – de sector hierbij, vertelt André Hoogendijk, directeur van BO Akkerbouw. “We zetten onderzoek op waarmee we telers ondersteunen bij vraagstukken. Bijvoorbeeld voor het verbeteren van bodemgezondheid, het vinden van kansen voor nieuwe teelten en het optimaal benutten van precisielandbouw. Hierbij zijn zowel akkerbouwers als partners uit de keten, zoals veredelaars en de verwerkende industrie, betrokken.”

Bij de onderzoeksprojecten is WUR al sinds de oprichting van BO Akkerbouw de belangrijkste kennispartner, zegt Hoogendijk. “BO Akkerbouw is voortgekomen uit het Productschap Akkerbouw, dat in 2015 is opgeheven. Vanuit het Productschap werkte de sector al nauw samen met WUR. Dat hebben we met BO Akkerbouw voortgezet. WUR beschikt over expertise van alle onderdelen van het landbouwsysteem. Ze hebben kennis over gewasbescherming, bemesting, de bodem, planten en microbiologie, maar ook over de technische en financiële kant van een agrarisch bedrijf. Dat totaalplaatje is ontzettend belangrijk. Een agrariër wil niet alleen een goed gewas en gezonde bodem, maar wil ook onder aan de streep iets overhouden.”

Behalve over veel kennis beschikt WUR ook over waardevolle faciliteiten, vervolgt Hoogendijk. Een goed voorbeeld hiervan zijn de proefboerderijen op een aantal plekken in Nederland. “Om te kunnen innoveren moet je dingen uitproberen. Maar voor een agrariër is het testen van zaken, zoals nieuwe typen bemesting of plaagbestrijding, ook risicovol. Het kost geld en als het misgaat, heb je financiële schade. Dat kan een agrariër zich vaak niet veroorloven. Op een proefveld kun je experimenteren tot het randje of zelfs net daarover. Dan is het niet erg als iets nadelig uitpakt, daar leer je dan alleen maar van. De proefboerderijen van WUR beschikken over machines en apparatuur die veel akkerbouwers zelf ook hebben, het zit dus dicht bij de praktijk.”

Op een van de proefboerderijen van WUR, in het Limburgse Vredepeel, vindt het project ‘Integrale aanpak gewasbescherming akkerbouw op zand’ plaats. Hoogendijk vindt dit een van de mooiste van de tientallen samenwerkingsprojecten met WUR die momenteel lopen. “Door strengere milieuregels en klimaatverandering is akkerbouw op zandgronden steeds uitdagender. Op zandgrond heb je te maken met snelle uitspoeling van nutriënten, waardoor stikstof in het grondwater kan belanden. Het vraagt veel om binnen de milieunormen te blijven en de bodem vruchtbaar te houden. Daarnaast hebben zandgronden een hoge onkruiddruk en zijn ze erg kwetsbaar voor droogte. Met name in Zuid- en Oost-Nederland lopen akkerbouwers tegen deze problemen aan.”

Deze combinatie van uitdagingen vraagt bij uitstek om een integrale aanpak, zoals WUR biedt, zegt Hoogendijk. “Met hun kennis en technologische middelen is WUR wereldwijd een van de koplopers op het gebied van Integrated Crop Management (ICM), zoals dat met een mooi woord heet. In het project in Vredepeel kijken we onder meer naar onkruidbestrijding. Van oudsher werd dit vooral gedaan door te spuiten, maar vanuit milieuoogpunt is dat niet altijd wenselijk. Dan is het soms beter om met machines te schoffelen. Maar daarbij moet je wel kijken naar de effecten op de bodem, de kosten, de CO2-uitstoot en de schade aan gewassen. Door al deze aspecten mee te nemen, kan een agrariër uiteindelijk een goed onderbouwde keuze maken.”

De kennis die de onderzoekers opdoen in projecten brengt BO Akkerbouw vervolgens op verschillende manieren naar de praktijk. Hoogendijk: “We organiseren onder meer velddagen, winterlezingen en kennisdagen waar we meerdere onderzoeken aan bod laten komen. Dit soort bijeenkomsten zijn ook interessant voor andere partijen uit de keten, zoals adviseurs, veredelaars en afnemers. Informatie over weerbaarheid kan veredelaars bijvoorbeeld helpen bij de ontwikkeling van nieuwe rassen. En afnemers hebben weer bepaalde wensen over specificaties waar een gewas aan moet voldoen. We hanteren dus niet alleen een integrale aanpak bij het uitvoeren van onderzoek, maar ook bij het laten landen van de kennis in de praktijk.”

Hoogendijk vindt het mooi om te zien dat de sector steeds meer openstaat voor die holistische benadering. “Die verschuiving is mede te danken aan WUR en de resultaten die we hebben geboekt met projecten. Zo heeft het project over gewasbescherming op zandgronden al laten zien dat je met minder chemische middelen nog steeds een goede opbrengst kunt halen en hoe je dat doet met rotatie van teelten. Dat soort inzichten zijn voor telers heel belangrijk. Het geeft vertrouwen en biedt handvatten. Soms leidt een project ook tot concrete tools, zoals de GroenWijzer. Dat we daar samen met WUR aan hebben kunnen bijdragen, vind ik ontzettend waardevol.”

Integrated crop management (ICM) is een landbouwmethode die alle aspecten van de teelt, zoals plant-, bodem- en diergezondheid, combineert om een gezond, rendabel en milieuvriendelijk bedrijf te runnen. Het doel van ICM is om de afhankelijkheid van chemische gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest te verminderen door processen binnen het bedrijf beter op elkaar af te stemmen.