Boeren in Beweging : Hoe boeren afwegingen maken over natuurinclusieve landbouw en hoe anderen hen kunnen helpen

Samenvatting

In de ‘Rijksnatuurvisie 2014 Natuurlijk verder’ is een nieuwe term
ontstaan: natuurinclusieve landbouw. Het Rijk zwengelde hiermee een
discussie aan over de mate waarin en de manier waarop natuur een
plek zou moeten hebben in alle facetten van het boerenbedrijf. Het zou
een transitie moeten worden: de hele Nederlandse landbouw zou zich
richting natuurinclusiviteit moeten bewegen.
Deze term is vervolgens opgepakt door onderzoekers, burgers, natuurorganisaties
en belangengroepen. Allerlei projecten werden de afgelopen
jaren opgezet of onder de noemer ‘natuurinclusief’ gebracht. In
bijeenkomsten werd het gesprek aangegaan met ketenpartijen en
landbouworganisaties.
Een transitie richting een natuurinclusieve landbouw gaat echter alleen
plaatsvinden als boeren zelf in beweging komen. Als overheid, burgers,
bedrijven en organisaties boeren willen helpen om die beweging te
maken, is het belangrijk om inzicht te krijgen in wat hen beweegt. Wat
speelt mee in de keuzes die zij maken om wel of niet de natuurinclusieve
kant op te gaan en welke rol heeft hun omgeving daarin?
Deze brochure is het resultaat van een onderzoek naar die vragen. Het
was een verkennend, kwalitatief onderzoek, beperkt tot de melkveehouderij
en de akkerbouw en uitgevoerd in 2016/2017. We spraken met
vijf melkveehouders in Eemland en vijf akkerbouwers in Flevoland;
eerst individueel en vervolgens als groep per gebied. Want: hoe voeren
boeren met elkaar het gesprek over natuurinclusieve landbouw? Ook
spraken we voor elke sector nog met drie erfbetreders, om te verkennen
hoe zij denken over de transitie naar natuurinclusieve landbouw.
Het onderzoek was niet opgezet voor een representatief beeld, maar
om inzicht te krijgen in wat meespeelt bij overwegingen van boeren om
te kiezen voor natuurinclusieve landbouw.
In het volgende hoofdstuk introduceren we het raamwerk
dat we gebruikt hebben om zicht te krijgen op de
totstandkoming van de keuzes van boeren op het gebied
van natuurinclusieve landbouw. We hebben dit gebruikt
om de interviews en focusgroepen voor te bereiden en
te analyseren. Vervolgens vatten we samen wat natuurinclusieve
landbouw betekent voor de melkveehouderij
in Eemland en voor de akkerbouw in Flevoland. Dit
moet niet gelezen worden als objectieve waarheid, maar
als de werkelijkheid zoals boeren die zien en zoals zij die
in hun keuzes meewegen. Ook is het belangrijk om te
beseffen dat de inhoud van elk hoofdstuk is samengesteld
op basis van de uitspraken van vijf verschillende
boeren, die niet per se door alle vijf zijn gezegd1. In
hoofdstuk 3 besteden we extra aandacht aan de rol van
de erfbetreders. In hoofdstuk 4 vertalen we de bevindingen
uit Eemland en Flevoland naar aanknopingspunten
om als politiek en maatschappij de keuze voor natuurinclusieve
landbouw voor boeren gemakkelijker te maken.
Ten slotte doen we gerichte aanbevelingen voor diverse
partijen.
Deze brochure is dan ook bedoeld voor iedereen die bij
zou kunnen dragen aan een transitie richting natuurinclusieve
landbouw: overheden, ketenpartijen, natuurorganisaties,
agrarische collectieven, erfbetreders, burgers
etc. Voor boeren staat er waarschijnlijk weinig nieuws in
deze brochure, maar hopelijk wel veel herkenning! Als
onderzoekers hopen we dat meer mensen zich naar
aanleiding van deze brochure willen verdiepen in en
verbinden aan boeren die streven naar natuurinclusiviteit,
en daarmee medeverantwoordelijkheid gaan nemen
voor ons landschap, ons voedsel en onze natuur.