Q-koorts (Q-fever)

De ziekte Q-koorts is ook wel bekend onder de naam Q-fever en wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii. Bijna alle gangbare boerderijdieren kunnen de ziekte oplopen, net als huisdieren, knaagdieren en vogels. Q-koorts is een zoönose; besmetting kan van dier naar mens plaatsvinden.

Besmetting bij dieren

Over het algemeen zijn dieren niet ziek van een infectie met deze bacterie. Bij geiten kan abortus (vroeggeboorte van een dode vrucht) optreden in de laatste fase van de dracht. Bij schapen treedt dit symptoom minder op de voorgrond. Bij runderen wordt een besmetting met C. burnetii in verband gebracht met verminderde vruchtbaarheid.

Besmetting bij mensen

Mensen worden voornamelijk besmet door inhalatie van opgedroogd besmet materiaal van landbouwhuisdieren die over grote afstand getransporteerd kan worden. Van alle mensen die besmet raken met Q-koorts merkt 60% er niets van. Ongeveer 40% krijgt last van milde griepachtige verschijnselen zoals koorts en hoofdpijn. Een klein percentage van deze patiënten moet worden opgenomen in het ziekenhuis met koorts, longontsteking en/of leverontsteking. Vooral bij mensen met een verminderde afweer, zwangere vrouwen en mensen met hartklepproblemen kan de acute fase overgaan in de chronische fase van de infectie.

Q-koorts in Nederland

In 2007 vond de eerste, onderkende, uitbraak van Q-koorts bij mensen in Nederland plaats. In Noordoost Brabant werd een cluster van 73 patiënten met Q-koorts waargenomen. In totaal werden 191 mensen ziek waarvan sommigen in het ziekenhuis moesten worden opgenomen. Het cluster patiënten met Q-koorts leek geconcentreerd te zijn rond een aantal met C. burnetii geïnfecteerde melkgeitbedrijven. In 2008 deed zich opnieuw een epidemie van Q-koorts voor in een uitgebreider gebied als in 2007. Met 906 bevestigde patiënten is dit de grootste geregistreerde Q-koorts epidemie ter wereld.

Verdenking melden

Bij mensen is Q-koorts meldingsplichtig in de groep C. Bij kleine herkauwers die meer dan normaal aborteren is een verdenking van Q-koorts sinds 2008 ook een meldingsplicht van kracht. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) heeft daarover de meest recente informatie.

Eerste waarneming

De Q staat voor het Engelse woord query wat vraagteken betekent. Q-koorts werd voor het eerst waargenomen in 1935 in Australië. Omdat het ziektebeeld toen nog onbekend was en de symptomen niet leken op een bekende ziekte werd de ziekte aangeduid als een onbekende, vraagtekenziekte. Later bleek de ziekte veroorzaakt te worden door een bacterie die als naam kreeg Coxiella burnetii, naar de onderzoekers Cox en Burnet die een grote bijdrage hebben geleverd aan het onderzoek naar deze bacterie.

Coxiella burnetii is de veroorzaker

Coxiella burnetii is een “gram negatieve” bacterie die zich alleen in cellen kan vermenigvuldigen. Buiten het menselijk en dierlijk lichaam neemt de bacterie een soort “sporevorm” aan. Deze sporevorm is heel goed bestand tegen droge omstandigheden en stelt de bacterie in staat lang te overleven in de omgeving.