Identificeren van Ecosysteemdiensten: De natuur zien als dienstverlener
Deze tool helpt de actuele en potentiële bijdrage te identificeren die ecosystemen leveren aan het welzijn, de veiligheid en de kwaliteit van de leefomgeving. Zowel de kansen als risico’s voor de zogeheten ecosysteemdiensten kunnen in beeld worden gebracht. Bossen kunnen bijvoorbeeld water vasthouden, en daardoor benedenstroomse gebieden beschermen tegen overstroming en tegelijkertijd van drinkwater voorzien. Natuurlijke vooroevers bij dijken kunnen de waterveiligheid verhogen en het onderhoud van de dijken goedkoper maken. De tool kan in verschillende fasen van het planproces worden gebruikt.
Bij de planontwikkeling geeft deze tool inzicht in de natuurlijke oplossingen die ecosystemen bieden. Bijvoorbeeld om veiligheids- en wateropgaven te realiseren en tegelijk bij te dragen aan natuurontwikkeling en recreatie. Bij verschillende planvarianten kan dit instrument de positieve en negatieve effecten van de maatregelen op ecosysteemdiensten berekenen en tonen. Daardoor kunnen de planalternatieven objectief worden vergeleken en gewogen. Ook voor lokale gebiedsstudies kan de tool worden ingezet, bijvoorbeeld om de gevolgen van veranderingen in beheer of inrichting te laten zien of voor het opstellen van verdienmodellen.
Doelen, kansen en effecten
Specialisten van Wageningen Environmental Research stellen de actuele en mogelijke ecosysteemdiensten vast aan de hand van het landgebruik en de ecologische functies van de voorkomende ecosystemen. Ze identificeren kansen aan de hand van de gebiedsdoelen of brengen effecten van plannen op ecosysteemdiensten in beeld. Vervolgens maken ze berekeningen van de omvang en het gebruik van ecosysteemdiensten. Afhankelijk van de benodigde nauwkeurigheid gebeurt dat in Excel of met behulp van dynamische procesmodellen. De ruimtelijke spreiding van de ecosystemen wordt met GIS op de kaart weergegeven.
Praktijk: Het Rijk van Dommel en Aa
In de plannen voor gebiedsontwikkeling van het Rijk van Dommel en Aa, tussen Eindhoven en Helmond, wilde men een stedelijk uitloopgebied met een recreatiefunctie combineren met multifunctionele landbouw en waterberging. Met behulp van ‘Identificeren van Ecosysteemdiensten’ is een planvariant met gebruik van ecosysteemdiensten ontwikkeld. Daarin werd de capaciteit voor waterberging vergroot door een natuurlijke beekdalinrichting en aangepast bodembeheer in multifunctionele landbouw. Ook werden de toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van het gebied versterkt door de aanleg van multifunctioneel groen en fiets- en wandelpaden. Deze nieuwe planvariant is vergeleken met de oorspronkelijke op basis van de scores op ecosysteemdiensten en de monetaire waardering ervan.