Speciale collecties

Speciale vs. reguliere collecties

Onder het mandaat van de Nederlandse overheid beheert CGN collecties ten behoeve van het ex situ-behoud en de blijvende beschikbaarheid van gewasdiversiteit. Deze 'reguliere collecties' worden beheerd volgens standaardprocedures die grotendeels zijn gebaseerd op consensus in de genenbankgemeenschap en zijn beschreven in het kwaliteitsmanagementsysteem van CGN. Daarnaast is CGN begonnen met de introductie van alternatieve collecties die niet primair gericht zijn op eeuwigdurende opslag, maar eerder een specifiek doel dienen of tegemoet komen aan de behoeften van specifieke gebruikersgroepen.

Alternatieve collectievormen kunnen erfgoedzaden of onderzoeksmateriaal voor genomicastudies zijn, zoals het in kaart brengen van populaties en genetisch gezuiverde lijnen, nationale erfgoedcollecties van zeldzame rassen gericht op het grote publiek, of reeksen van hybride lijnen tussen gecultiveerd en wild genetisch materiaal om het screenen van fenotypische kenmerken die voorkomen in wilde soorten te vergemakkelijken. Aangezien de aard en het doel van elk collectietype anders kunnen zijn, verschillen ook de protocollen om speciale collecties te beheren van die van de reguliere CGN-collecties. De acquisitiestrategie, de manier van beheer, het documentatieniveau en de distributievoorwaarden worden bijvoorbeeld geval per geval bepaald voor speciale collecties en volgen niet noodzakelijk de protocollen die gebruikt worden voor reguliere collecties.

De genetische bronnen die zijn opgenomen in de speciale collecties verschillen van die in de reguliere collecties van het CGN en kunnen - als ze zijn afgeleid van de reguliere collecties - worden geclassificeerd als plantgenetische bronnen in ontwikkeling volgens de definitie in de Standard Material Transfer Agreement van het Internationaal Verdrag. Een speciale collectie kan bijvoorbeeld bestaan uit een reeks nateelt van opnieuw gesequencede individuen uit reguliere collecties van een autogame soort, waardoor er bijna zekerheid is dat de verkregen DNA-sequenties volledig behouden blijven in alle verkregen zaden van een nateelt die afkomstig is van een genetische achtergrond die mogelijk heterogeen is.

Distributie van speciale collecties

Gezien het mandaat van het CGN moet het verlenen van toegang tot speciale collecties worden beschouwd als een speciale dienst. Zaadverzoeken voor accessies uit speciale collecties kunnen niet worden aangevraagd via de online bestelfaciliteit van het CGN. Erfgoedzaden kunnen besteld worden via de Erfgoedrassenwebshop. Aanvragen betreffende andere speciale collecties moeten worden voorgelegd aan de verantwoordelijke conservator. Ter compensatie van de kosten voor het aanbieden van deze speciale dienst, inclusief het beheer van speciale collecties en de behandeling van zaadaanvragen daarvan, kunnen er kosten verbonden zijn aan het leveren van zaadmonsters aan gebruikers. Extra kosten kunnen van toepassing zijn in het geval van gevraagde of verplichte fytosanitaire procedures.

Prijzen van de speciale collecties van CGN

De speciale collecties van CGN zijn een dienst van CGN aan specifieke doelgroepen. In principe moeten deze diensten kostenneutraal zijn, d.w.z. dat de kosten die CGN maakt voor het maken en beheren van deze collecties moeten worden verhaald op degenen die ons vragen de collecties te maken en te beheren of op degenen die de collecties gebruiken. Vaak zal het een combinatie zijn, bijvoorbeeld een projectconsortium dat een verzameling lijnen produceert kan CGN vragen om deze lijnen publiek beschikbaar te maken voor een periode van minimaal 10 jaar. In zo'n geval zou CGN de vaste kosten voor het regenereren en aanmaken van zaadzakjes kunnen doorberekenen aan het project, terwijl de variabele kosten voor het afhandelen van de aanvragen en het distribueren van de zaden aan de gebruiker zouden kunnen worden doorberekend. In andere gevallen, waarbij CGN specifieke materialen waardevol acht voor een bepaalde doelgroep, zou die kunnen investeren in de zaadproductie, waarbij zowel de vaste als de variabele kosten worden terugverdiend via de prijs van de zaden. Aangezien de vraag naar het zaad niet kan worden voorspeld, kan de prijs veranderen afhankelijk van de verwachte vraag. In gevallen waarin CGN een direct belang heeft bij het gebruik van het materiaal, bijvoorbeeld wanneer er voor het publiek zeer waardevolle informatie zal worden gegenereerd en openbaar gemaakt, kan CGN beslissen om het materiaal tegen een gereduceerde prijs beschikbaar te stellen.

De prijs van materialen uit verschillende speciale collecties kan dus sterk verschillen en in de loop van de tijd veranderen. In alle gevallen is het aan CGN om de juiste prijs te bepalen, gebaseerd op de bovengenoemde overwegingen.