Plantaardige Genetische Bronnen

Informatie over eigenschappen van het materiaal slaan we op in databestanden. Veredelaars en onderzoekers kunnen deze via de onderstaande website opzoeken en zaadmonsters online bestellen. Deze worden afgegeven na elektronische ondertekening van een standaard contract (SMTA). De collecties zijn vrij beschikbaar voor onderzoek en veredeling in binnen- en buitenland.

• Download gegevens

Soms wordt binnengekomen materiaal niet opgenomen. Ook wordt wel eens materiaal uit de collectie verwijderd. De gegevens over dit materiaal blijven bewaard en zijn beschikbaar.

• Download gegevens over niet beschikbaar materiaal

Naast de reguliere genenbankcollecties die CGN onderhoudt voor huidige en toekomstige generaties als onderdeel van het Multilateral System van het International Treaty, stelt CGN ook zaadmonsters beschikbaar van speciale collecties die ontwikkeld zijn voor een specifiek doel gericht op specifieke gebruikersgroepen.

• Ga naar de speciale collecties
• Ga naar de Erfgoedrassenwebsite

Onder het mandaat van de Nederlandse overheid beheert CGN collecties ten behoeve van het ex situ-behoud en de blijvende beschikbaarheid van gewasdiversiteit. Deze 'reguliere collecties' worden beheerd volgens standaardprocedures die grotendeels zijn gebaseerd op consensus in de genenbankgemeenschap en zijn beschreven in het kwaliteitsmanagementsysteem van CGN. Daarnaast is CGN begonnen met de introductie van alternatieve collecties die niet primair gericht zijn op eeuwigdurende opslag, maar eerder een specifiek doel dienen of tegemoet komen aan de behoeften van specifieke gebruikersgroepen.

Alternatieve collectievormen kunnen erfgoedzaden of onderzoeksmateriaal voor genomicastudies zijn, zoals het in kaart brengen van populaties en genetisch gezuiverde lijnen, nationale erfgoedcollecties van zeldzame rassen gericht op het grote publiek, of reeksen van hybride lijnen tussen gecultiveerd en wild genetisch materiaal om het screenen van fenotypische kenmerken die voorkomen in wilde soorten te vergemakkelijken. Aangezien de aard en het doel van elk collectietype anders kunnen zijn, verschillen ook de protocollen om speciale collecties te beheren van die van de reguliere CGN-collecties. De acquisitiestrategie, de manier van beheer, het documentatieniveau en de distributievoorwaarden worden bijvoorbeeld geval per geval bepaald voor speciale collecties en volgen niet noodzakelijk de protocollen die gebruikt worden voor reguliere collecties.

De genetische bronnen die zijn opgenomen in de speciale collecties verschillen van die in de reguliere collecties van het CGN en kunnen - als ze zijn afgeleid van de reguliere collecties - worden geclassificeerd als plantgenetische bronnen in ontwikkeling volgens de definitie in de Standard Material Transfer Agreement van het Internationaal Verdrag. Een speciale collectie kan bijvoorbeeld bestaan uit een reeks nateelt van opnieuw gesequencede individuen uit reguliere collecties van een autogame soort, waardoor er bijna zekerheid is dat de verkregen DNA-sequenties volledig behouden blijven in alle verkregen zaden van een nateelt die afkomstig is van een genetische achtergrond die mogelijk heterogeen is.

Gezien het mandaat van het CGN moet het verlenen van toegang tot speciale collecties worden beschouwd als een speciale dienst. Zaadverzoeken voor accessies uit speciale collecties kunnen niet worden aangevraagd via de online bestelfaciliteit van het CGN. Erfgoedzaden kunnen besteld worden via de Erfgoedrassenwebshop. Aanvragen betreffende andere speciale collecties moeten worden voorgelegd aan de verantwoordelijke conservator. Ter compensatie van de kosten voor het aanbieden van deze speciale dienst, inclusief het beheer van speciale collecties en de behandeling van zaadaanvragen daarvan, kunnen er kosten verbonden zijn aan het leveren van zaadmonsters aan gebruikers. Extra kosten kunnen van toepassing zijn in het geval van gevraagde of verplichte fytosanitaire procedures.

De speciale collecties van CGN zijn een dienst van CGN aan specifieke doelgroepen. In principe moeten deze diensten kostenneutraal zijn, d.w.z. dat de kosten die CGN maakt voor het maken en beheren van deze collecties moeten worden verhaald op degenen die ons vragen de collecties te maken en te beheren of op degenen die de collecties gebruiken. Vaak zal het een combinatie zijn, bijvoorbeeld een projectconsortium dat een verzameling lijnen produceert kan CGN vragen om deze lijnen publiek beschikbaar te maken voor een periode van minimaal 10 jaar. In zo'n geval zou CGN de vaste kosten voor het regenereren en aanmaken van zaadzakjes kunnen doorberekenen aan het project, terwijl de variabele kosten voor het afhandelen van de aanvragen en het distribueren van de zaden aan de gebruiker zouden kunnen worden doorberekend. In andere gevallen, waarbij CGN specifieke materialen waardevol acht voor een bepaalde doelgroep, zou die kunnen investeren in de zaadproductie, waarbij zowel de vaste als de variabele kosten worden terugverdiend via de prijs van de zaden. Aangezien de vraag naar het zaad niet kan worden voorspeld, kan de prijs veranderen afhankelijk van de verwachte vraag. In gevallen waarin CGN een direct belang heeft bij het gebruik van het materiaal, bijvoorbeeld wanneer er voor het publiek zeer waardevolle informatie zal worden gegenereerd en openbaar gemaakt, kan CGN beslissen om het materiaal tegen een gereduceerde prijs beschikbaar te stellen.

De prijs van materialen uit verschillende speciale collecties kan dus sterk verschillen en in de loop van de tijd veranderen. In alle gevallen is het aan CGN om de juiste prijs te bepalen, gebaseerd op de bovengenoemde overwegingen.

Onze gewascollectie bestaat uit bijna 24.000 rassen en wilde populaties van meer dan 30 verschillende gewassen. Alleen van sla zijn er al 2.500 verschillende monsters; van moderne rassen tot de in het wild voorkomende soorten. We verbreden de diversiteit voortdurend. De laatste jaren heeft CGN haar groentecollectie uitgebreid met meloen, veldsla, schorseneer en wortel.

We halen de zaden voor de collecties overal vandaan: van veredelingsbedrijven, uit het wild, van lokale markten in het buitenland of uit botanische tuinen. Het streven is om per gewas rassen of wilde populaties met zoveel mogelijk gevarieerde eigenschappen te verzamelen. We selecteren nieuwe accessies zorgvuldig, evalueren ze op bruikbare eigenschappen, beschrijven ze nauwkeurig en bewaren ze optimaal, in nauwe samenwerking met veredelaars en collega genenbanken.

Een selectie van Erfgoedrassen is gemaakt: oude Nederlandse rassen die tegenwoordig nog maar weinig geteeld worden, waaronder oude bittere spruitjes en oude rassen van tomaat, erwt, boon en tarwe. De Erfgoedrassen worden vermeerderd en zaadmonsters worden beschikbaar gemaakt voor het brede publiek, waaronder de hobbyist, om te verbouwen en te consumeren. Verhalen over en zaden van erfgoedrassen zijn te vinden op Erfgoedrassen.nl. De selectie van erfgoedrassen is gebaseerd op rassen uit de Oranje Lijst van het CGN.

Cultuurgewassen hebben voortdurend nieuwe eigenschappen nodig voor aanpassing aan een veranderend klimaat, weerstand tegen nieuwe ziektes of veranderde consumenten behoeften. Wilde soorten die verwant zijn aan onze gewassen vormen een belangrijke bron voor deze eigenschappen. Wilde plantensoorten die verwant zijn aan cultuurgewassen worden over het algemeen aangeduid met de Engelse term "Crop Wild Relatives" (CWR).

Het is dus belangrijk dat CWR beschikbaar blijven voor het verbeteren van onze gewassen. Door factoren als milieuvervuiling, verstedelijking en klimaatverandering is het voortbestaan van veel wilde plantensoorten in de natuur echter onzeker. Voordat er maatregelen genomen kunnen worden om onze CWR te beschermen is het noodzakelijk om eerst te weten welke CWR in Nederland voorkomen. Daarom heeft het CGN een inventarisatie gemaakt van CWR in Nederland, die te vinden is op de website CWRnl.nl.

Alle zaden worden eerst uitgezaaid in een kas of in het veld om de eigenschappen (zoals groei en resistentie tegen ziekte) te kunnen bestuderen en beschrijven. Daarna bewaren we de zaden in luchtdicht verpakte zakjes in de diepvries bij -20 ºC. De meeste landbouwgewassen kunnen we op deze manier minimaal twintig tot vijftig jaar bewaren. Wanneer de kiemkracht van de zaden dreigt af te nemen of het zaad op raakt, planten we een deel van dat zaad. Met de verse zaadoogst kunnen we dan opnieuw jaren vooruit. Voor de zekerheid sturen we een veiligheidsmonster naar een collega genenbank ergens in Europa en naar de zadenkluis in Spitsbergen. Alle informatie wordt beschikbaar gesteld aan geïnteresseerden, die online monsters kunnen selecteren en bestellen.