Een stal voor blije geiten is ook beter voor het milieu

Geiten zijn nieuwsgierige dieren. Behendig in het bemachtigen van takken, bladeren en gras. Speels met alles wat ze tegenkomen en uitermate goede klimmers. Al deze vormen van gedrag passen in een bergachtige omgeving met rotsen als ondergrond en soms moeilijk bereikbaar voedsel. Hoewel de Nederlandse melkgeit al een lange geschiedenis heeft die losstaat van de wilde geit, zijn die natuurlijke gedragsbehoeftes nog aanwezig. ‘Binnen de huidige stallen houden boeren zeker rekening met de natuurlijke gedragingen van geiten’, zegt Daniel Puente Rodríguez, socioloog op de afdeling Veehouderijsystemen van Wageningen Livestock Research, ‘maar de vraag is of dit goed mogelijk is binnen het huidige ontwerp van een geitenstal.’

In de maatschappij en ook bij boeren leven bovendien nog meer vragen over de veehouderij. Die mag steeds minder broeikasgassen en stikstof uitstoten en elke boerensector zou hier een bijdrage aan moeten leveren, ook de geitenhouderij. ‘De mest van een geit ligt lange tijd in de stallen en eenmaal buiten wordt het nog opgeslagen op het erf, waar de emissies doorgaan.’ 

Ooit leverde de mest van geiten weinig problemen op. Traditioneel had de geitenhouderij namelijk een zeer bescheiden plaats in de Nederlandse landbouw, maar in jaren tachtig begon de sector sterk te groeien. ‘Consumenten willen sinds de jaren 80 steeds diverser eten en hebben meer te besteden’, legt Puente uit. ‘Bovendien was er dertig jaar lang een quotum voor koemelk, dus nieuwe boeren kozen vaker voor geiten.’ Met bijna 800.000 geiten vormen deze dieren nu - na de kippen, varkens, koeien en schapen - een middelgrote landbouwsector. Al die tijd bleef het stalontwerp overeind. Ook daarom is het nodig om de geitenstal onder de loep te nemen.’

In opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) hebben Puente en zijn collega’s samen met emissie-experts, welzijnsexperts en boeren nieuwe ontwerpen geschetst op basis van wetenschappelijke literatuur. Puente: ‘Dit zijn totaalplaatjes, want als je één aspect van de stal denkt te verbeteren, dan kan een ander aspect verslechteren. Bijvoorbeeld van een hard oppervlak is de mest makkelijker weg te halen en geiten houden van een harde ondergrond, maar een kale betonvloer is voor geiten nogal saai en dus geen verbetering. Dan missen er mogelijkheden om te klimmen, spelen en schuilen.’ 

Geitenboeren maken al eeuwen gebruik van dezelfde soort stal, ook wel een potstal genoemd. In een potstal staat een geit op stro. Puente: ‘Dieren houden op stro wordt als positief ervaren door boeren en burgers, een romantisch beeld.’ Stro maakt de stal minder eentonig met kleine hoogteverschillen en mogelijkheden om te spelen. Maar aan stro kleven ook nadelen. Het wordt steeds duurder, omdat het ook gewild is als bodemverbeteraar in de akkerbouw. Daarnaast betwijfelt Puente ook voor het welzijn van de geit of stro wel de beste ondergrond is, omdat geiten van nature graag op rotsen lopen. 

Met die ondergrond is bovendien nog meer aan de hand. De boer strooit dagelijks stro bij, zodat de mest bedekt raakt en de geit er niet al te veel in hoeft te staan. Zo vult de stal zich op, tot de boer de ‘pot’ leeghaalt. De dikke laag stromest in de stal is een ideale plek voor het ontstaan van stikstofverbinding ammoniak en broeikasgas methaan. Bovenin de pot komt ammoniak vrij uit urine onder invloed van zuurstof. Onderin ontbreekt de zuurstof juist en dat geeft vrij spel aan bacteriën die organische stof omzetten in methaan. Puente: ‘In de potstal komen deze gassen continu vrij en buiten gaan dezelfde biochemische processen gewoon door.’

Een ideale geitenstal is goed voor geit, milieu en boer, maar niet elke stal hoeft exact hetzelfde te zijn. Daarom kwamen de onderzoekers tot drie ontwerpen om beleidsmakers en boeren te inspireren, zoals De Beekdal-Stal. Dit concept is gebaseerd op een natuurlijke omgeving van geiten: een beekdal met rotsachtige hellingen en wat bomen en struiken. De mest in deze stal wordt meteen afgevoerd, poep en plas apart. ‘Dat scheelt enorm in de uitstoot. Met alle wetenschappelijke literatuur is de schatting dat er 85% minder methaan vrijkomt dan uit de oude potstal.’ Voor ammoniak is het volgens Puente nog moeilijker om te schatten hoeveel deze uitstoot afneemt met het nieuwe systeem, omdat hier nog geen onderzoek naar gedaan is. 

Alleen de plateaus zijn in een kleine pilot getest. ‘Die zijn heel populair bij de geiten.’ Puente hoopt de drie nieuwe ontwerpen nu zo snel mogelijk als geheel te kunnen testen. Uiteindelijk wil hij namelijk een hele landbouwsector meekrijgen: met harde cijfers en blije geiten.