PFAS

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte stoffen met unieke eigenschappen als waterafstotendheid, bestendigheid tegen hitte, olie en vetten, chemische stabiliteit en elektrische isolatie. PFAS worden dan ook gebruikt in talloze producten, zowel in de industrie als in het huishouden: van blusschuim tot medicijnen, van anti-aanbakpannen tot reactorvaten, en van regenjassen tot elektronische componenten.

PFAS zijn potentieel toxisch en breken niet of nauwelijks af. Daardoor hopen ze op in het milieu en in levende organismen, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen bij mensen en dieren. PFAS-verbindingen variëren, onder andere in de mate waarin zij aan andere stoffen hechten: sommige PFAS zijn meer wateroplosbaar, andere meer vetoplosbaar. Dit soort eigenschappen bepalen hoe de stof zich door het milieu verspreidt, waar het zich ophoopt, en hoe het zich door de voedselketen heen beweegt. Wageningse onderzoekers onderzoeken in hoeverre PFAS aanwezig is in water en waterbodems, opgenomen en doorgegeven kan worden in bodemdieren en vis, en in hoeverre het zich ophoopt in vogels, zoogdieren of de mens. De huidige en eerder uitgevoerde onderzoeken in de Westerschelde vormen een voorbeeld hiervan.

De Europese Commissie werkt momenteel aan regulering van PFAS, die worden gerekend tot de zogeheten substances of very high concern (svhc). Ook de maatschappelijke behoefte aan alternatieven neemt toe. Producenten van PFAS of PFAS-houdende producten zullen op zoek moeten naar veilige alternatieven. Die zijn er nog nauwelijks. Er zijn namelijk duizenden verschillende soorten PFAS met variërende chemische eigenschappen en toxiciteit. Naast het opsporen en monitoren van PFAS doet Wageningen University & Research onderzoek naar veilige alternatieven en duurzame manieren om de huidige PFAS-vervuiling op te ruimen. Daarbij onderscheiden we drie focusgebieden:

Opsporen en monitoren van PFAS

PFAS zijn al meer dan vijftig jaar op de markt en komen via industriële emissies, afvalverwerking en het gebruik van PFAS-houdende producten in het milieu. Bekend is dat zij zich door de lucht, de bodem en het oppervlaktewater verspreiden.

Het terugdringen van PFAS-vervuiling

PFAS bevatten zeer sterke koolstof-fluorverbindingen, die verantwoordelijk zijn voor hun unieke materiaalprestaties, maar tegelijkertijd hun afbreekbaarheid bemoeilijken. Dit maakt het moeilijk om PFAS-vervuiling op te ruimen.

Duurzame en veilige alternatieven voor PFAS

Het ontwikkelen van alternatieven voor PFAS is niet eenvoudig, omdat er veel PFAS-soorten zijn, elk met een unieke functionaliteit en een combinatie van eigenschappen die in de natuur niet voorkomen. Zowel consumenten als professionele gebruikers van PFAS-houdende producten zijn echter aan deze functionaliteiten gewend en vragen van alternatieven vergelijkbare prestaties.