Duurzaam water- en landgebruik uitgelegd

In een tijd van bevolkingsgroei, intensieve landbouw, energietransitie en klimaatverandering neemt de druk op water, bodem en andere natuurlijke hulpbronnen sterk toe. Door duurzaam gebruik blijven ze gezond en beschikbaar, ook in de toekomst.

WUR onderzoekt hoe bodems gezond, vruchtbaar en veerkrachtig kunnen blijven. We ontwikkelen praktische maatregelen voor boeren en beheerders, zoals bodemvriendelijke teeltmethoden, manieren om bodemgezondheid te monitoren en strategieën om vruchtbaarheid te verbeteren. Ook werken we aan innovatief waterbeheer. Daarbij richten we ons op watersystemen die mens, landbouw en natuur beter beschermen. We moeten daarin ook beter leren samenwerken met de natuur. Bijvoorbeeld door beekdalen de ruimte te geven, zodat het daar weer moerassig kan worden en er meer water opgeslagen blijft. 

De ruimte die we hebben, zetten we niet meer zomaar naar onze hand. Functie moet vorm gaan volgen. Beheer neemt de natuur als voorbeeld en laat de functie en kwaliteiten van het landschap tot zijn recht komen. Natuurlijke systemen bewegen mee met veranderingen. Oplossingen die op de natuur geïnspireerd zijn – nature-based solutions – bezitten diezelfde veerkracht, en zijn vaak ook nog efficiënter. Zo werken we slim aan duurzaam water- en landgebruik.

Water en bodem vormen de basis van onze leefomgeving, voedselvoorziening en economie. Ons voedsel heeft gezonde bodems nodig om in te groeien, en de kwaliteit en beschikbaarheid van ons water heeft directe gevolgen voor onze gewassen en onszelf.

Onze planeet kent grenzen, en Nederland al helemaal. Zonder duurzaam management van ons land en water ontstaan er al snel conflicten tussen de doelen waarvoor we ze willen gebruiken. Landbouw, natuur, woonruimte en ook energieproductie vragen allemaal om hun plekje in het landschap.

We hebben innovatieve benaderingen nodig om al die belangen in evenwicht te brengen en tot bloei te laten komen. Anders raken we onze bodems kwijt aan droogte, erosie, verdichting, verzuring of zelfs een overschot aan voedingsstoffen. En waar de bodem achteruitgaat, neemt ook de kwaliteit en beschikbaarheid van het water af. Door vervuiling en teruglopende grondwatervoorraden staat water op zichzelf ook onder druk. 

WUR benadert deze problemen niet in isolatie. We zijn ons er juist van bewust hoe water en bodem verweven zijn met maatschappelijke uitdagingen op het gebied van voedselzekerheid, klimaatadaptatie, biodiversiteitsherstel en ruimtelijke inrichting.

Bodem en water staan onder druk van meerdere, elkaar versterkende factoren:

• Ruimtegebrek door groei van bevolking, landbouw en energieproductie
• Klimaatverandering, met droogte, overstromingen en zeespiegelstijging tot gevolg
• Vervuiling – bijvoorbeeld door chemische verontreinigingen of een overvloed aan voedingsstoffen – bedreigt waterkwaliteit en -beschikbaarheid
• Erosie, aantasting van de bodemstructuur en dalende vruchtbaarheid

WUR werkt aan het herstellen van de balans tussen economie, ecologie en maatschappij met een combinatie van technologische innovatie, nature-based solutions en vernieuwend sociaal-economisch beleid. Denk aan circulaire watertechnologie voor zuivering en hergebruik, en duurzaam bodem- en waterbeheer in landbouwsystemen zoals de Boerderijen van de Toekomst en het programma Beter Bodembeheer. Ook natte teelt op veengronden, rijst bijvoorbeeld, biedt perspectief voor landbouw die meebeweegt met de behoeftes van bodem en water. 

Regionale visies, zoals De groen-blauwe toekomst van Vallei en Veluwe, laten zien hoe een landschap eruitziet als bodem en water in balans zijn gebracht met mens en planeet. Europese initiatieven benadrukken het belang van eerlijke toegang tot land en water en het duurzaam benutten van natuurlijke hulpbronnen.