Nationaal Referentielaboratorium voor meldingsplichtige dierziekten
Over deze expertise
In het kort- Referentiediagnostiek aangifteplichtige dierziekten
- Kwaliteitsborging veterinaire laboratoria
- Bevestigingsonderzoek en wetenschappelijk advies
- Coördinatie nationale en internationale autoriteiten
Binnen het domein bioveterinair onderzoek fungeert Wageningen University & Research als het Nationaal Referentielaboratorium (NRL) voor een groot aantal meldingsplichtige dierziekten. Wij waarborgen de betrouwbaarheid van diagnostiek en ondersteunen de Nederlandse overheid en internationale partners met bevestigingsonderzoek, standaardisatie en wetenschappelijk advies. Zo dragen we bij aan de bescherming van diergezondheid, volksgezondheid en voedselveiligheid.
Als Nationaal Referentielaboratorium spelen we een centrale rol bij het bewaken en bestrijden van meldingsplichtige en opkomende dierziekten. Erkend door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), leveren onze onderzoekers bevestigingsdiagnostiek, kwaliteitsborging en wetenschappelijke ondersteuning voor een breed scala aan dierpathogenen.
Als NRL zijn wij verantwoordelijk voor het onderhouden en verbeteren van de nationale diagnostische capaciteit. Wij:
- Voeren referentieanalyses uit ter bevestiging van onderzoeksresultaten
- Leveren referentiemateriaal en standaardprotocollen
- Organiseren ringonderzoeken om de prestaties van veterinaire laboratoria te vergelijken
Onze wetenschappers ontwikkelen en valideren daarnaast nieuwe diagnostische methoden in nauwe samenwerking met andere Europese en internationale referentielaboratoria, waaronder de EURL’s. We werken actief samen binnen het internationale netwerk van referentielaboratoria, om kennis te delen en wereldwijd voorbereid te zijn op nieuwe uitbraken.
Meer informatie
Onze referentierol bestrijkt een groot aantal ziekteverwekkers — viraal, bacterieel, parasitair en door vectoren overgedragen — bij landbouwhuisdieren, wilde dieren en aquatische soorten. Voorbeelden zijn vogelgriep, klassieke en Afrikaanse varkenspest, blauwtong, runder-tbc, Q-koorts en salmonellose. Een volledig overzicht is te vinden in het NVWA-register, LAB23 en wetten.nl.
Wij bieden wetenschappelijk en technisch advies aan de NVWA, het LVVN en internationale partners zoals de Wereldorganisatie voor Diergezondheid (WOAH), de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO).
Via deze internationale samenwerking versterken we de paraathheid voor opkomende en heremergente ziekten en zorgen we ervoor dat de Nederlandse veterinaire diagnostiek voldoet aan de hoogste kwaliteitsnormen (ISO 17025 en ISO 9001).
Naast de reguliere referentietaken levert WUR een actieve bijdrage aan onderzoek en innovatie op het gebied van diagnostiek, risicobeoordeling en ziektebestrijding. Onze experts werken samen met universiteiten, onderzoeksinstellingen en particuliere laboratoria om diagnostische nauwkeurigheid te vergroten, doorlooptijden te verkorten en wetenschappelijk onderbouwde besluitvorming te ondersteunen. Door wetenschap te verbinden met maatschappelijke verantwoordelijkheid slaan we een brug tussen fundamenteel onderzoek en beleidstoepassing.
Als NRL zorgen we ervoor dat de veterinaire diagnostiek in Nederland onafhankelijk, transparant en internationaal erkend blijft en dat we snel en gecoördineerd kunnen reageren op uitbraken en gezondheidscrises.
Meldingsplichtige dierziekten
Het Nationaal Referentielaboratorium diagnosticeert en onderzoekt onder andere de onderstaande ziekten:
Antimicrobiële resistentie (AMR) bij dieren
Bacteriën kunnen ongevoelig worden voor antibiotica, daarom is veilig en juist gebruik belangrijk. Wij onderzoeken de aanwezigheid, verspreiding en preventie van antimicrobiële resistentie in bacteriën van dierlijke oorsprong.
Vogelgriep (avian influenza)
Vogelgriep is een verzamelnaam voor influenzavirussen die voornamelijk ziekte veroorzaken bij vogelsoorten. Sommige varianten kunnen ook mensen besmetten (zoönose). Naast diagnostiek, verrichten we ook onderzoek naar het virus, de verspreiding en het voorkomen en bestrijden van vogelgriep.
Blauwtong
Blauwtong is een niet-besmettelijke virale ziekte bij schapen en andere herkauwers, zoals runderen en geiten. Besmetting vindt vooral plaats via steken van besmette knutten (muggen) die het blauwtongvirus (BTV) overdragen. We onderzoeken waar het virus zich bevindt en hoe het zich verspreidt. Daarnaast richt ons onderzoek zich op het testen van BTV-vaccins en de verspreiding van het virus via knutten.
Botulisme
Botulisme veroorzaakt verlamming bij mens en dier en verloopt vaak dodelijk. Wij voeren diagnostisch onderzoek uit op materiaal van zowel mensen als dieren. In 2025 namen we hiervoor een nieuwe – dierproefvrije – test voor in gebruik.
Rundertuberculose
Tuberculose is een infectieziekte bij runderen die wereldwijd voorkomt en overdraagbaar is op de mens (zoönose). Wij doen onderzoek naar de aard en bestrijding van deze ziekte.
Mond- en klauwzeer
Mond-en-klauwzeer (MKZ) is een besmettelijke virale ziekte die zich snel kan verspreiden onder evenhoevige dieren, waaronder landbouwhuisdieren. De verschillende serotypen van het virus kunnen alleen in het laboratorium worden onderscheiden. We verrichten diagnostiek en onderzoeken trends en ontwikkelingen in internationaal perspectief.
Q-koorts
Q-koorts wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii en kan voorkomen bij vrijwel alle gangbare landbouwhuisdieren, maar ook bij huisdieren, knaagdieren en vogels. Het is een zoönose: de ziekte kan worden overgedragen van dier op mens. Naast diagnostiek doen we onderzoek naar het virus en de epidemiologie van deze ziekte.
Varkenspest
Wij voeren diagnostiek uit voor zowel klassieke als Afrikaanse varkenspest – virale ziekten die voorkomen bij varkens en wilde zwijnen. Daarnaast coördineren wij de monitoring van wilde zwijnen op Afrikaanse varkenspest.
Bijenziekten
Meldingsplichtige bijenziekten in Nederland betreffen Amerikaans vuilbroed (AVB), Kleine bijenkastkever en Tropilaelaps mijtziekte. Bij een vermoeden van één van deze ziekten of plagen is de bijenhouder wettelijk verplicht dit te melden. Door snelle melding en diagnose wordt de verspreiding bestreden en voorkomen dat besmette volken andere volken infecteren. Het doel is bijengezondheid te behouden en de introductie van nieuwe bijenziekten of -plagen, onder andere via import, te voorkomen. Onze primaire taken zijn het onderhouden en uitdragen van kennis en expertise over aangifteplichtige bijenziekten en het uitvoeren van diagnostiek bij verdenkingen en voor importcontrole.
Antimicrobiële resistentie (AMR) bij dieren
Bacteriën kunnen ongevoelig worden voor antibiotica, daarom is veilig en juist gebruik belangrijk. Wij onderzoeken de aanwezigheid, verspreiding en preventie van antimicrobiële resistentie in bacteriën van dierlijke oorsprong.
Vogelgriep (avian influenza)
Vogelgriep is een verzamelnaam voor influenzavirussen die voornamelijk ziekte veroorzaken bij vogelsoorten. Sommige varianten kunnen ook mensen besmetten (zoönose). Naast diagnostiek, verrichten we ook onderzoek naar het virus, de verspreiding en het voorkomen en bestrijden van vogelgriep.
Blauwtong
Blauwtong is een niet-besmettelijke virale ziekte bij schapen en andere herkauwers, zoals runderen en geiten. Besmetting vindt vooral plaats via steken van besmette knutten (muggen) die het blauwtongvirus (BTV) overdragen. We onderzoeken waar het virus zich bevindt en hoe het zich verspreidt. Daarnaast richt ons onderzoek zich op het testen van BTV-vaccins en de verspreiding van het virus via knutten.
Botulisme
Botulisme veroorzaakt verlamming bij mens en dier en verloopt vaak dodelijk. Wij voeren diagnostisch onderzoek uit op materiaal van zowel mensen als dieren. In 2025 namen we hiervoor een nieuwe – dierproefvrije – test voor in gebruik.
Rundertuberculose
Tuberculose is een infectieziekte bij runderen die wereldwijd voorkomt en overdraagbaar is op de mens (zoönose). Wij doen onderzoek naar de aard en bestrijding van deze ziekte.
Mond- en klauwzeer
Mond-en-klauwzeer (MKZ) is een besmettelijke virale ziekte die zich snel kan verspreiden onder evenhoevige dieren, waaronder landbouwhuisdieren. De verschillende serotypen van het virus kunnen alleen in het laboratorium worden onderscheiden. We verrichten diagnostiek en onderzoeken trends en ontwikkelingen in internationaal perspectief.
Q-koorts
Q-koorts wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii en kan voorkomen bij vrijwel alle gangbare landbouwhuisdieren, maar ook bij huisdieren, knaagdieren en vogels. Het is een zoönose: de ziekte kan worden overgedragen van dier op mens. Naast diagnostiek doen we onderzoek naar het virus en de epidemiologie van deze ziekte.
Varkenspest
Wij voeren diagnostiek uit voor zowel klassieke als Afrikaanse varkenspest – virale ziekten die voorkomen bij varkens en wilde zwijnen. Daarnaast coördineren wij de monitoring van wilde zwijnen op Afrikaanse varkenspest.
Bijenziekten
Meldingsplichtige bijenziekten in Nederland betreffen Amerikaans vuilbroed (AVB), Kleine bijenkastkever en Tropilaelaps mijtziekte. Bij een vermoeden van één van deze ziekten of plagen is de bijenhouder wettelijk verplicht dit te melden. Door snelle melding en diagnose wordt de verspreiding bestreden en voorkomen dat besmette volken andere volken infecteren. Het doel is bijengezondheid te behouden en de introductie van nieuwe bijenziekten of -plagen, onder andere via import, te voorkomen. Onze primaire taken zijn het onderhouden en uitdragen van kennis en expertise over aangifteplichtige bijenziekten en het uitvoeren van diagnostiek bij verdenkingen en voor importcontrole.
Doe inspiratie op
Aanvullende producten en diensten (5)
Faciliteiten (4)
Neem contact op met onze expert
Neem voor meer informatie over het NRL meldingsplichtige dierziekten en samenwerken contact op met onze expert.
dr.ir. SM (Matthijn) de Boer
Hoofd Wettelijke Onderzoekstaken Besmettelijke Dierziekten
