Nieuws
Voedselbossen: een wereld van diversiteit
In het kader van het vak Academic Consultancy Training (ACT) aan de WUR voerden zes studenten een onderzoek uit naar de verwachtingen over de opbrengst van voedselbossen. Hun conclusie: als je de luxe hebt te kunnen wachten en voedselproductie geen prioriteit heeft, kun je de successie van een voedselbos op zijn beloop laten. Maar wanneer tijd schaars is en je snel productief wilt zijn, dan is het aan te raden vroeg te investeren in het systeem.
Voedselbossen in Nederland worden vanuit verschillende beweegredenen gestart en laten dan ook heel verschillende resultaten zien. Teleurstellingen door een lage gerealiseerde voedselproductie ontstaan mede door een verkeerde verwachting over hoe lang het kost om een gezond voedselbos-ecosysteem te ontwikkelen. Dit hangt sterk af van het eerdere landgebruik, de bodem, de lokale landschappelijke context en de tijd en energie die je erin wilt stoppen.
In het Nederlandse agrarische landschap van akkers en weilanden zijn voedselbossen een betrekkelijk nieuw fenomeen. Deze bossen zijn niet aangeplant voor houtproductie of recreatie, maar voor voedselproductie voor mensen. Daarnaast geven ze juist de ruimte aan natuurlijke processen in plaats van ertegenin te werken en zijn ze beter bestand tegen extreme weersomstandigheden zoals droogte.
Hoewel een aantal voedselbossen al ouder is dan 10 jaar, is het overgrote deel pas recent aangeplant. Dit jonge fenomeen staat dan ook nog in de kinderschoenen wat betreft de ontwikkeling van de praktische en wetenschappelijke kennis. De verwachtingen zijn echter hoog. Zo hoog zelfs dat mensen teleurgesteld kunnen raken in de resultaten. De productie van eetbare soorten valt tegen of eigenaars krijgen de afzet niet goed georganiseerd.
Dit ACT-onderzoek naar beheermethoden en potentiële verwachtingen ten aanzien van voedselproductie, in opdracht van Jeroen Kruit, heeft duidelijk gemaakt dat binnen de pionierende voedselbosgemeenschap veel verschillende werkwijzen bestaan die ook tot verschillende resultaten leiden.
Intensiteit beheer afhankelijk van doel
Duidelijk werd dat de intensiteit van het beheer vaak samenhangt met de doelen van de initiatiefnemer van het voedelbos. Weinig beheer zorgt voor weinig kosten, wat bijdraagt aan de potentiële winst op de langere termijn. Veel beheer, zoals actief snoeien, kan de groei en productie juist stimuleren en de inkomsten op de korte termijn vergroten. Met name in de aanloop, de eerste successiefasen, zal een verschil in beheer zorgen dat het systeem eerder productief wordt. De meerkosten van het beheer vertalen zich dan ook in vroegere opbrengsten en dus inkomsten. Overigens zijn er ook initiatiefnemers van voedselbossen die productie niet als doel hebben.
Wij concluderen dat startende voedselboseigenaren op voorhand zouden moeten nadenken over wat past bij hun korte- en lange termijn doelen. Want je kunt een voedselbos op verschillende manier beheren. De keuzes die een voedselbosbouwer maakt, hangen vooral af van wat hij/zij wil nastreven met het voedselbos. Deze keuzes zijn daarom mede afhankelijk van de beschikbare tijd en financiële middelen. Kennis over wat het ecosysteem nodig heeft en wat er al beschikbaar is in de bodem geeft dan een voorsprong. Als cruciale elementen zoals voedingsstoffen en mineralen missen, dan is het goed om te weten of het ecosysteem zelf in staat is om die te produceren. Daarnaast helpt het om te begrijpen welke stappen je kunt ondernemen als je niet bereid bent te wachten tot het ecosysteem ze aanmaakt. Daarbij is het belangrijk rekening te houden met de kans dat planten elkaar in de verschillende successiestadia onderling kunnen beconcurreren.
Kennis opbouwen kost tijd
De meeste voedselbossen zijn nog volop in de groei. Het is lastig te voorspellen wat voor effect keuzes bij de start gaan hebben op het voedselbos wanneer het ouder is. Vaak wordt gezegd dat je als voedselbosboer geduldig moet zijn. Misschien geldt dit ook voor onderzoekers. Om te weten hoe een voedselbos in het Nederlandse klimaat kan werken, is er nu eenmaal tijd nodig om kennis en ervaring op te bouwen. Initiatieven van nu leggen een basis voor de toekomst van voedselbossen in Nederland. Het systematisch monitoren van onder meer oogstgegevens en het onderling delen van voor- en tegenslagen zijn belangrijk om de kennis over voedselbossen te ontwikkelen.
Hoewel we nog een heleboel niet weten, zijn de meeste mensen die we hebben geïnterviewd het erover eens dat de toekomst van voedselbossen in Nederland er veelbelovend uitziet.
Download het rapport van de studenten, getiteld Harvesting hope, Managing expectations for food foresters. Geschreven door Lev Crusio, Fleur Denissen, Ynze Kamstra, Álvaro Micheletti, Martijn Righolt & Anna Vreeburg.