Zandwinning en zandsuppleties: balans tussen kustveiligheid en natuur
Over deze expertise
In het kort- Kustveiligheid & klimaat
- Ecologisch optimale zandwinning
- Effecten op natuur & biodiversiteit
- Governance & samenwerking
- Monitoring & onderzoeksmethoden
Zand is – na water – de meest gebruikte natuurlijke hulpbron ter wereld. WUR onderzoekt zandwinning en zandsuppleties: het opspuiten van zand langs kusten en stranden. We stellen onze kennis beschikbaar aan baggeraars, visserijsector, natuurorganisaties en overheden om kustveiligheid optimaal te combineren met visserij en natuur in de Noordzee.
Zandsuppletie is in Nederland de belangrijkste maatregel om de kust te beschermen tegen zeespiegelstijging en erosie. Jaarlijks voegen we miljoenen kuub zand toe om stranden en duinen te versterken. WUR onderzoekt hoe deze ingrepen werken op lange termijn en hoe ze ecologisch verantwoord kunnen plaatsvinden.
Voor zandsuppleties is grootschalige zandwinning nodig uit de Noordzee. Dit beïnvloedt de zeebodem, het bodemleven en de visserij. In bijvoorbeeld het OR ELSE-project werken onderzoekers interdisciplinair aan kennis voor ecologisch optimale zandwinning. Om kustveiligheid, woningbouw en infrastructuur te bevorderen met zo min mogelijk schade en waar mogelijk zelfs kansen voor natuurontwikkeling.
Zandwinning en suppleties hebben invloed op vissen, schelpdieren, zeezoogdieren en vogels. Ze veranderen habitats en voedselwebben. WUR onderzoekt de ecologische effecten met veldmetingen, langjarige monitoring en modellen. Ook kijken we naar cumulatieve effecten in de drukbevolkte Noordzee, waar zandwinning samengaat met visserij, scheepvaart, windparken en natuurgebieden.
Meer informatie
Naast OR ELSE zijn er diverse Nederlandse projecten waarin WUR-ecologen onderzoek doen naar zandwinning en suppleties.
Een voorbeeld is de Roggenplaat-suppletie in 2019, waarbij ruim 1 miljoen kuub zand is aangebracht om de afkalvende zandplaat in de Oosterschelde te versterken. Deze plaat is van groot belang voor vogels en zeehonden. Monitoring door WUR en partners laat zien dat het oppervlak aan droogvallend gebied is toegenomen, waardoor voedselgebied voor steltlopers behouden blijft en de plaat geschikt blijft als rustplaats voor zeehonden. Vogels vonden het nieuwe opgespoten deel na enkele jaren weer terug als foerageergebied, en zeehonden bleven in grote aantallen aanwezig.
Een ander aansprekend voorbeeld is de Zandmotor bij Ter Heijde, een grootschalige suppletie die via natuurlijke verspreiding de kust versterkt. WUR volgt hier de ecologische effecten op kustecosystemen, bodemleven en biodiversiteit, en levert kennis over hoe natuurinclusieve kustverdediging kan samengaan met veiligheid.
Door de toenemende vraag naar zand verschuift zandwinning steeds vaker van land naar zee, met ingrijpende gevolgen voor mariene ecosystemen en kustgemeenschappen. In het multidisciplinaire OR ELSE-project werken baggeraars, visserijsector, natuurorganisaties, overheden en wetenschappers samen aan kennis voor ecologisch én sociaal-economisch verantwoorde zandwinning.
Daarbij kijken we niet alleen naar ecologische effecten, maar ook naar bestuur: hoe overheden zich kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden en hoe besluitvorming inclusief kan zijn. Van baggeraars en bestuurders tot vissers en natuurorganisaties – iedereen speelt een rol bij een gezonde Noordzee en toekomstbestendige kustbescherming.
We combineren verschillende onderzoeksmethoden:
- Veldmetingen van bodemdieren, vissen en sedimentdynamiek
- Langjarige monitoring van ecologische effecten langs kust en in de Noordzee
- Modellen en scenario-analyses om langetermijneffecten en cumulatieve impact te voorspellen
- Innovatieve technieken zoals eDNA, drones en remote sensing voor fijnmazige metingen
Aanvullende producten en diensten (3)
Neem contact op met onze expert
Bent u actief in kustbeheer, zandwinning of natuurbeheer in de Noordzee? Neem contact op met onze expert voor samenwerking, advies of meer informatie.
dr.ir. MJ (Martin) Baptist
Onderzoeker Mariene Ecologie