‘Samen plantaardig’ in gemeente Altena

Wageningen University & Research heeft samen met de vereniging Green Protein Alliance (GPA) een gebiedspilot uitgevoerd in de Brabantse gemeente Altena, om te onderzoeken hoe inwoners gestimuleerd kunnen worden om meer plantaardig te eten. Eetkeuzes worden in veel verschillende omgevingen gemaakt. De onderzoekers kozen er daarom voor om op verschillende locaties in de voedselomgeving – de supermarkt, de horeca en bij mensen thuis – interventies uit te voeren. Elk van de interventies speelde in op het creëren van drie belangrijke voorwaarden voor gedragsverandering: motivatie, kennis en kunde, en een faciliterende omgeving.

In de supermarkt zijn verschillende interventies gestart met de slogan ‘Samen plantaardig: Wat eten we vandaag in Altena?’ Deze slogan benadrukt zowel het belang van gezamenlijke inspanningen voor meer plantaardige voeding als de lokale betrokkenheid bij de gemeente Altena. Er was een plantaardige proeverij en kookdemo. Klanten werden aangemoedigd hun stem uit te brengen en hun motivatie te laten zien voor plantaardig eten door gedroogde boontjes in een buisje te doen met keuzes als dierenwelzijn, milieu of gezondheid als reden om voor plantaardig te kiezen.

Verder werden er informatiekaarten verspreid met plantaardige recepten met daarop persoonlijke motivaties van lokale ambassadeurs, zoals de wethouder en een topsporter uit het gebied, om plantaardig te eten. In een extra koelvitrine stonden plantaardige producten om te laten zien wat er allemaal beschikbaar is in de supermarkt.

Een vragenlijstonderzoek liet zien dat een grote groep inwoners vond dat er weinig plantaardigs te kiezen viel als ze buiten de deur wilden eten. Lokale horecaondernemers en mensen die verantwoordelijk waren voor schoolkantines werden uitgenodigd voor een inspiratiebijeenkomst. Een aantal deelnemers heeft daarna aangegeven een concrete slag te willen maken in hun plantaardige aanbod. Op een school is bijvoorbeeld het aantal dagen dat er frikandelbroodjes werden aangeboden teruggebracht van twee naar één, en een snackbar heeft plantaardige frikandellen in het zonnetje gezet.

Een groep van 27 inwoners van Altena heeft deelgenomen aan zes activiteiten tussen april en juli 2023. De activiteiten omvatten onder andere een inspiratie-avond waar we inspeelden op overwegingen om wel of niet plantaardig te eten, een proeverijtas met plantaardige producten om thuis uit te proberen, en een supermarktsafari.

De effectiviteit van interventies is aangetoond in de supermarktcontext, en direct bij consumenten thuis. Om aanbod bij horeca te veranderen, blijkt meer nodig, bijvoorbeeld in het creëren van klantvraag en in de beschikbare producten bij lokale groothandels.

Hoewel een inwonersvragenlijst laat zien dat de combinatie van interventies in de voedselomgeving op gebiedsniveau niet voldoende is geweest om tot veranderingen te leiden, hebben de interventies wel positieve effecten laten zien in verschillende omgevingen. Hieruit kunnen we concluderen dat het bereik te klein is geweest om op gebiedsniveau een verandering teweeg te brengen, maar hebben we wel inzichten gekregen in effectieve interventies die opgeschaald kunnen worden. 

Belangrijkste leerpunt voor andere gebieden en gemeenten is om interventies in te zetten die zowel de motivatie, als de kennis en kunde, als de voedselomgeving bevorderen. Alleen de combinatie van deze drie elementen blijkt effectief in het bereiken van veranderingen in het eetpatroon. Daarnaast moet ingezet worden op het vergroten en aantrekkelijk maken van het plantaardige aanbod in supermarkten, eetgelegenheden buiten de deur en bij de groothandels. Om dit soort interventies (op grote schaal) te implementeren in de praktijk is het van belang verbinding te zoeken met lokale aanjagers, zoals aansprekende boegbeelden uit de buurt, om gezamenlijk op verschillende locaties in de voedselomgeving de consumptie van plantaardige eiwitten te stimuleren.

Dit project is tot stand gekomen dankzij de samenwerking met onze PPS-partner Green Protein Alliance (GPA) en vele vrijwilligers, deelnemers en deskundigen uit Altena en daarbuiten. Het werd medegefinancierd door het ministerie van LVVN en ondersteund door het team van de topsector Agri & Food.