Hoe krijgen we bonenburgers op het menu?

Aanbevelingen voor ziekenhuizen, universiteiten, scholen, gevangenissen en overheden

‘Creëer draagvlak en motivatie door gasten te verleiden en positieve ervaringen te geven met plantaardig eten’ en ‘zorg voor bevorderende financiële prikkels voor het versnellen van de eiwittransitie in publieke organisaties’. Dit zijn enkele belangrijke aanbevelingen die publieke organisaties ertoe kunnen aanzetten om minder dierlijke eiwitten en meer plantaardige eiwitten een plaats te geven in hun inkoopbeleid.

De verschuiving naar plantaardig voedsel gaat langzaam

Dat de eiwittransitie – de verschuiving in onze consumptie van dierlijke naar meer plantaardige eiwitten – belangrijk is voor het bevorderen van de gezondheid van mens en planeet weten we al langer. Maar die ontwikkeling gaat traag. De laatste cijfers van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling laten slechts een lichte verschuiving zien. Waar we in de periode 2012-2016 nog 61 procent van onze eiwitten uit dierlijke producten haalden en 39 procent uit plantaardige producten, zie je dat dit is dit in de periode 2019-2021 opgeschoven naar 42 procent plantaardig.

Deze cijfers laten zien dat we nog wat stappen te zetten hebben om naar de 50%-50% balans te verschuiven, die het kabinet in 2030 nastreeft. Andere partijen adviseren zelfs een verdergaande verschuiving naar 40% dierlijk en 60% plantaardig.

Publieke settings kunnen de norm zetten

Het goede nieuws is dat voedselinkoop door publieke organisaties steeds meer wordt gezien als een agendazettende en belangrijke route om de vraag naar duurzame producten te versnellen. Er worden namelijk aanzienlijke hoeveelheden voedsel gegeten in publieke organisaties en het aanbod hier kan mensen inspireren en een norm zetten om meer mensen plantaardig voedsel te laten eten.

Interviewstudie

Om in kaart te brengen welke kansen er liggen en welke barrières overwonnen moeten worden om mensen meer plantaardig te laten eten hebben Sanne Djojosoeparto en dr. Muriel Verain (Wageningen University & Research) in 2022 een interviewstudie uitgevoerd onder verschillende experts en stakeholders in Nederland. Dat deden ze met een multidisciplinair team van onderzoekers bij WUR bestaande uit: dr. Jeroen Candel, dr. Hanna Schebesta, dr. Maartje Poelman en dr. Sander Biesbroek. De bevindingen van de interviewstudie zijn gepresenteerd en bediscussieerd tijdens het Symposium ‘Eiwittransitie versnellen in inkoopbeleid van publieke organisaties’ dat op 1 december 2022 heeft plaatsgevonden in Wageningen.

Motivatie en investeren in kansen

Er liggen veel kansen in het publieke domein. Maar allereerst is het nodig dat er bewustzijn wordt gecreëerd in publieke organisaties over het belang voor de eiwittransitie. Draagvlak op verschillende niveaus van de organisatie is belangrijk omdat er voldoende motivatie moet zijn alvorens stappen worden gezet.

Daarnaast moet de organisatie bereid zijn om te investeren in de eiwittransitie, zeker in de beginfase, bijvoorbeeld om financiële risico’s bij cateraars op te kunnen vangen. Het helpt ook om de eiwittransitie op te nemen in het beleid en de contracteisen van de organisatie, door specifieke doelstellingen te formuleren en later ook te monitoren.

Tenslotte liggen er kansen in het samenstellen van een gevarieerd, gezond en duurzaam aanbod dat past bij de wensen en behoeften van de doelgroep. Hierbij valt te denken aan ‘quick wins’ zoals het gebruik van havermelk in de koffie, maar ook aan een goede mix van plantaardige analogen (die vlees of zuivel namaken), hybride producten (deels vlees, deels plantaardig) en traditionele eiwitrijke producten als peulvruchten en noten. Bij dit alles is het van belang de bredere voedselomgeving in zicht te hebben.

Aanbevelingen voor beleidsmakers

Naast deze inzichten heeft het onderzoek ook een aantal aanbevelingen geformuleerd voor beleidsmakers bij overheden, om de invoering van de eiwittransitie in publieke organisaties te faciliteren. Ook in overheidsbeleid zou de eiwittransitie aandacht moeten krijgen, door dit bijvoorbeeld op te nemen in een visie rondom de toekomst van het voedselsysteem. Ook kan de overheid zorgen voor bevorderende (financiële) prikkels zoals true pricing, subsidies of regelingen. Tenslotte kan de overheid een voorbeeldrol vervullen door in het eigen inkoopbeleid stappen te zetten naar een meer plantaardig aanbod, en publieke organisaties ondersteunen en begeleiden, bijvoorbeeld door modelcontracten beschikbaar te stellen.