Nieuws

Is de EU voor haar hout afhankelijk van Rusland?

article_published_on_label
11 maart 2022

Nu de Russisch-Oekraïense oorlog al bijna 2 weken aan de gang is, wordt duidelijk hoezeer de EU afhankelijk is van Rusland voor haar olie- en gasvoorziening. Er zullen nog sneller alternatieve bronnen en nieuwe vormen van duurzame energievoorziening moeten worden ontwikkeld.

Maar Rusland beschikt niet alleen over grote fossiele reserves, het heeft ook verreweg het grootste bos ter wereld. Met ongeveer 815 miljoen ha bos is het bijna twee keer zo groot als het Braziliaanse Amazonegebied en goed voor ongeveer 25% van alle bossen ter wereld. Nu de handel met Rusland verboden is, rijst de vraag: hoeveel hout en houtproducten importeert de EU uit Rusland en kunnen we het zonder doen? Gert-Jan Nabuurs, hoogleraar Europese Bossen bij WUR, heeft zich samen met WUR-collega-onderzoekers Bas Lerink, Silke Jacobs en Nicola Bozzolan in deze vraag verdiept.

De omvang van het Russische bos (groen) is gigantisch. Met de rode omlijning is de omvang van de Amazone gegeven.
De omvang van het Russische bos (groen) is gigantisch. Met de rode omlijning is de omvang van de Amazone gegeven.

Hout uit eigen Europese bossen

Om hierop te antwoorden moeten volgens de onderzoekers gekeken worden naar het totale verbruik van hout en houtproducten in de EU, dat bijna 500 miljoen m3 hout en houtproducten per jaar bedraagt. Dit verbruik is de laatste decennia gestaag toegenomen, met verschuivingen tussen productgroepen en ups en downs met de economische groeicijfers. Maar zeer belangrijk: ~80% hiervan is afkomstig uit de eigen Europese bossen. Ongeveer 10% is afkomstig van het Noord-Amerikaanse continent, ongeveer 8% van Zuid-Amerika (vooral pulp van Eucalyptus). Minder dan 0,2% van het totale verbruik is tropisch hardhout. Met momenteel zo'n 10 miljoen m3 aan invoer, is de handel van Rusland naar de EU slechts zo'n 2% van het totale EU houtverbruik (zie figuur 1).

Figuur 1. Volume van de totale uitvoer van hout en houtproducten van Rusland naar de totale EU sinds 2000.
Figuur 1. Volume van de totale uitvoer van hout en houtproducten van Rusland naar de totale EU sinds 2000.

Handelsrelatie

Er kan daarom één duidelijke conclusie worden getrokken: de EU is voor haar houtbevoorrading slechts voor een heel klein deel afhankelijk van Rusland. Hier is volgens de onderzoekers nog wel wat meer over te zeggen door te kijken naar importlanden en de productgroepen.

De handelsrelatie met Rusland leverde eerder al problemen op door de hoge exporttarieven op onbewerkt rondhout die Rusland rond 2008 opwierp. De volumes daalden sterk (nog verergerd door de economische crisis) en herstelden zich nooit meer, zoals te zien is in Figuur 1. Figuur 2 toont het aandeel van industrieel rondhout (onbewerkt stamhout) hierin per import land; Finland en Zweden waren de grote importeurs van onbewerkt rondhout uit Rusland en hadden het meest te lijden onder de handelstarieven van na 2008. Deze volumes zijn sterk gedaald, maar deze twee landen importeren nog steeds redelijke volumes en zullen door het huidige handelsverbod wel enigszins worden getroffen.

Figuur 2. De belangrijkste grondstof die Rusland exporteert: onbewerkt rondhout tot 2008 (vooral naar Finland en Zweden) toen een exporttarief werd ingevoerd.
Figuur 2. De belangrijkste grondstof die Rusland exporteert: onbewerkt rondhout tot 2008 (vooral naar Finland en Zweden) toen een exporttarief werd ingevoerd.
Figuur 3. Uitvoer van verzaagd naaldhout uit Rusland naar de EU-landen. Deze export trok aan na de economische crisis en bleef op een behoorlijk volume steken.
Figuur 3. Uitvoer van verzaagd naaldhout uit Rusland naar de EU-landen. Deze export trok aan na de economische crisis en bleef op een behoorlijk volume steken.

Figuur 3 laat zien dat er wel wat consequenties kunnen zijn voor bepaalde landen en productgroepen. Hierin is een vrij stabiele en toenemende handel in verzaagd naaldhout zien, met relatief grote hoeveelheden die naar Estland, Frankrijk, Duitsland, Nederland en het VK gaan. Op een toch al krappe houtmarkt met hoge prijzen vorig jaar, voegt het huidige handelsverbod met Rusland een extra uitdaging toe die door andere leveranciers moet worden opgevangen. Sommige landen en bedrijven zullen door het handelsverbod worden getroffen en op zoek moeten naar andere houtbronnen. Ook de EU-export van houtproducten zal door het handelsverbod worden getroffen.

Mogelijke wereldspeler

In alle studies over de wereldmarkt voor hout speelt Rusland altijd een grote rol als een land dat in de toekomst grote hoeveelheden hout zou kunnen leveren. Maar volgens de onderzoekers is Rusland er tot nu toe nooit in geslaagd om dat in eigen land te ontwikkelen. Logistieke problemen, slecht beheer en grote afstanden hebben het er altijd van weerhouden een wereldspeler te worden. De hoeveelheden gezaagd hout in figuur 3 zijn zeer klein in vergelijking met de omvang van de Russische bossen. Het feit dat Rusland nooit een zeer grote exporteur is geworden, lijkt nu gunstig voor de EU. Wat deze crisis nu duidelijk maakt, is dat de EU nog meer dan nu al het geval is, afhankelijk zal worden van de eigen bosbestanden. Dit vraagt om investeringen in goed bosbeheer, onderwijs, bosuitbreiding en een goed evenwicht tussen biodiversiteit, koolstofopslag en houtproductie.

Kortom: volgens Nabuurs, Lerink, Bozzolan en Jacobs is de EU niet afhankelijk van Rusland voor houtvoorziening. Maar door het verbod wordt de houtbalans wel strakker. De EU moet dus investeren en haar eigen bossen, deze zorgvuldig beheren en de binnenlandse productie geleidelijk opvoeren, concluderen zij.